Tiểu Sử

Bạch Cư Dị(772-846 ):Tên chữ là Lạc Thiên, hiệu là Hương Sơn cư sĩ, người Hạ Thành (nay là Thiểm Tây).Ông là một trong những nhà thơ hàng đầu của lịch sử thi ca Trung Quốc . Người ta chỉ xếp ông sau Lư Bạch và Đỗ Phủ . Mười lăm tuổi ông đă bắt đầu làm thơ, thuở nhỏ nhà nghèo, ở thôn quê, đă am tường nỗi vất vả của người lao động .

Năm Trinh Nguyên ông thi đậu tiến sĩ được bổ làm quan trong triều, giữ chức Tả thập di .Bởi mâu thuẫn với tể tướng Lư Lâm Phủ, ông chuyển sang làm Hộ Tào Tham Quân ở Kinh Triệu rồi lại được triệu về kinh lo răn dạy Thái Tử.

Năm Nguyên Ḥa thứ 10 (Đường Hiến Tông ), do hạch tội việc tể tướng Vũ Nguyên Hành bị hành thích và ngự sử Bùi Độ bị hành hung, đám quyền thần cho là ông vượt qua quyền hạn, đày làm Tư Mă Giang Châu. Ông chủ trương đổi mới thơ ca. Cùng với Nguyên Chẩn, Trương Tịch, Vương Kiến, ông chủ trương thơ phải gắn bó với đời sống, phản ánh được hiện thực xă hội, chống lại thứ văn chương h́nh thức.

Ông nói : " Làm văn phải v́ thời thế mà làm... Làm thơ phải v́ thực tại mà viết ", mục đích của văn chương là phải xem xét chính trị mà bổ khuyết, diễn đạt cho được t́nh cảm của nhân dân.

Thơ ông mang đậm tính hiện thực, lại hàm ư châm biếm nhẹ nhàng kín đáo. Trường hận ca để nói mối t́nh đẹp của Đường Minh Hoàng và Dương Quư Phi, nhưng đọc kỹ th́ những ư châm biếm, mỉa mai kín đáo đều có. Ông cùng Nguyên Chẩn đề xướng phong trào Tân Nhạc Phủ, nên trong thơ, ông luôn công kích đời sống xa hoa dâm dật của bọn quư tộc, bóc trần sự bóc lột của bọn quan lại, thông cảm với nỗi thống khổ của dân chúng (Tần Trung Ngâm, Tân Nhạc Phủ ).

Thơ ông thấm nhuần tư tưởng nhân đạo, nhân văn. Ông ḥa đồng cùng dân chúng, không coi việc làm quan của ḿnh là ǵ, mà thấy ḿnh cũng bị cuộc đời làm cho bảy nổi ba ch́m chẳng khác ǵ người đời ( Tỳ bà hành ). Ông thông cảm với những thân gái chịu bao tập tục hủ bại và cảnh nghèo túng mặc dù sắc đẹp th́ chẳng thua ai (Nghị hôn ).

Bạch Lạc Thiên chủ trương thơ ca phải giản dị để dân chúng đều hiểu được .Không những thế, t́nh cảm, tư tưởng phải giàu tính nhân dân, nói được nỗi ḷng của mọi người trước thế sự .

Thơ ông giàu tính trữ t́nh.Khi ông bị đi đày từ Tràng An đến Tây Giang, ba bốn ngàn dặm, dọc đường thấy trường học, chùa chiền, quán trọ.... đều có đề thơ của ḿnh, nên càng tự tin ở chủ trương của ḿnh hơn

Riêng hai bài Tỳ Bà Hành và Trường Hận Ca đă đủ tỏ tài thơ của Bạch Cư Dị. Bằng lối kể chuyện miêu tả, với chủ đề khác nhau, hai bài thơ dài của ông, bài th́ bay bướm, h́nh ảnh đẹp, lời b́nh trầm lắng, ư ngoài lời, ca tụng, mỉa mai đều kín đáo; bài th́ hoà đồng vào cảnh ngộ cùng nhân vật, viết lên những tâm trạng gửi gắm của cả hai, người gẩy -người nghe, vào tiếng đàn trên bến Tầm Dương, bài thơ da diết, buồn thấm thía mà nỗi đời th́ vời vợi mênh mang.

Ngoài ra ông c̣n làm một số bài thơ về thiên nhiên, nhàn tản. Lối nói u hoài, vương một nỗi buồn riêng kín đáo. Ông thích đàm đạo về thiền, về Lăo Trang, cũng như là biểu hiện trốn đời, sau khi đă quá ngán về nhân t́nh thế thái.

Ông để lại hàng ngàn bài thơ.