Tiểu
Sử
Bạch Cư Dị(772-846 ):Tên chữ là
Lạc Thiên, hiệu là Hương Sơn cư sĩ, người
Hạ Thành (nay là Thiểm Tây).Ông là một trong những
nhà thơ hàng đầu của lịch sử thi ca Trung
Quốc . Người ta chỉ xếp ông sau Lư Bạch và
Đỗ Phủ . Mười lăm tuổi ông đă
bắt đầu làm thơ, thuở nhỏ nhà nghèo,
ở thôn quê, đă am tường nỗi vất vả
của người lao động .
Năm Trinh Nguyên ông thi đậu tiến sĩ được
bổ làm quan trong triều, giữ chức Tả thập
di .Bởi mâu thuẫn với tể tướng Lư Lâm
Phủ, ông chuyển sang làm Hộ Tào Tham Quân ở Kinh
Triệu rồi lại được triệu về kinh
lo răn dạy Thái Tử.
Năm Nguyên Ḥa thứ 10 (Đường Hiến Tông ), do
hạch tội việc tể tướng Vũ Nguyên Hành
bị hành thích và ngự sử Bùi Độ bị hành
hung, đám quyền thần cho là ông vượt qua
quyền hạn, đày làm Tư Mă Giang Châu. Ông chủ trương
đổi mới thơ ca. Cùng với Nguyên Chẩn, Trương
Tịch, Vương Kiến, ông chủ trương thơ
phải gắn bó với đời sống, phản ánh
được hiện thực xă hội, chống lại
thứ văn chương h́nh thức.
Ông nói : " Làm văn phải v́ thời thế mà làm...
Làm thơ phải v́ thực tại mà viết ",
mục đích của văn chương là phải xem xét
chính trị mà bổ khuyết, diễn đạt cho
được t́nh cảm của nhân dân.
Thơ ông mang đậm tính hiện thực, lại hàm ư
châm biếm nhẹ nhàng kín đáo. Trường hận ca
để nói mối t́nh đẹp của Đường
Minh Hoàng và Dương Quư Phi, nhưng đọc kỹ th́
những ư châm biếm, mỉa mai kín đáo đều có.
Ông cùng Nguyên Chẩn đề xướng phong trào Tân
Nhạc Phủ, nên trong thơ, ông luôn công kích đời
sống xa hoa dâm dật của bọn quư tộc, bóc
trần sự bóc lột của bọn quan lại, thông
cảm với nỗi thống khổ của dân chúng
(Tần Trung Ngâm, Tân Nhạc Phủ ).
Thơ ông thấm nhuần tư tưởng nhân đạo,
nhân văn. Ông ḥa đồng cùng dân chúng, không coi
việc làm quan của ḿnh là ǵ, mà thấy ḿnh cũng
bị cuộc đời làm cho bảy nổi ba ch́m
chẳng khác ǵ người đời ( Tỳ bà hành ). Ông
thông cảm với những thân gái chịu bao tập
tục hủ bại và cảnh nghèo túng mặc dù sắc
đẹp th́ chẳng thua ai (Nghị hôn ).
Bạch Lạc Thiên chủ trương thơ ca phải
giản dị để dân chúng đều hiểu
được .Không những thế, t́nh cảm, tư tưởng
phải giàu tính nhân dân, nói được nỗi ḷng
của mọi người trước thế sự .
Thơ ông giàu tính trữ t́nh.Khi ông bị đi đày
từ Tràng An đến Tây Giang, ba bốn ngàn dặm,
dọc đường thấy trường học, chùa
chiền, quán trọ.... đều có đề thơ
của ḿnh, nên càng tự tin ở chủ trương
của ḿnh hơn
Riêng hai bài Tỳ Bà Hành và Trường Hận Ca đă
đủ tỏ tài thơ của Bạch Cư Dị.
Bằng lối kể chuyện miêu tả, với chủ
đề khác nhau, hai bài thơ dài của ông, bài th́ bay bướm,
h́nh ảnh đẹp, lời b́nh trầm lắng, ư ngoài
lời, ca tụng, mỉa mai đều kín đáo; bài th́
hoà đồng vào cảnh ngộ cùng nhân vật, viết
lên những tâm trạng gửi gắm của cả hai, người
gẩy -người nghe, vào tiếng đàn trên bến
Tầm Dương, bài thơ da diết, buồn thấm thía
mà nỗi đời th́ vời vợi mênh mang.
Ngoài ra ông c̣n làm một số bài thơ về thiên nhiên,
nhàn tản. Lối nói u hoài, vương một nỗi
buồn riêng kín đáo. Ông thích đàm đạo về
thiền, về Lăo Trang, cũng như là biểu hiện
trốn đời, sau khi đă quá ngán về nhân t́nh
thế thái.
Ông để lại hàng ngàn bài thơ.