101 TRUYỆN THIỀN

101 ZEN STORIES transcribed by

NYOGEN SENZAKI and PAUL REPS

T�m Minh - NG� TẰNG GIAO  chuyển ngữ

* DIỆU PHƯƠNG xuất bản 2004 *

MỤC LỤC

* Lời N�i Đầu.

1. Một T�ch Tr� (A Cup Of Tea)

2. T�m Thấy Kim CươngTr�n Đường B�n

(FindingA Diamond On A Muddy Road)

3. Vậy Sao? (Is That So?)

4. Tu�n Lời (Obedience)

5. Nếu Anh Y�u, H�y Y�u C�ng Khai

(If You Love, Love Openly)

6. Kh�ng C� T�m Từ (No Loving-Kindness)

7. Th�ng B�o (Announcement)

8. Những Con S�ng Lớn (Great Waves)

9. Mặt Trăng Kh�ng Thể Bị Ăn Cắp

(The Moon Cannot Be Stolen)

10. B�i Thơ Cuối C�ng Của Hoshin

(The Last Poem Of Hoshin)

11. C�u Truyện N�ng Shunkai

(The Story Of Shunkai)

12. �ng T�u Sung Sướng (Happy Chinaman)

13. Một �ng Phật (A Buddha)

14. Đường B�n Lầy (Muddy Road)

15. Shoun V� Mẹ (Shoun And His Mother)

16. Kh�ng Xa C�i Phật

(Not Far From Buddhahood)

17. H� Tiện Lời Dạy (Stingy In Teaching)

18. Một Ngụ Ng�n (A Parable)

19. Đệ Nhất Đế (The First Principle)

20. Lời Khuy�n Của Một B� Mẹ

(A Mother�s Advice)

21. �m Thanh Của Một B�n Tay

(The Sound Of One Hand)

22. Tim Ta Ch�y Như Lửa

(My Heart Burns Like Fire)

23. Sự Ra Đi Của Eshun (Eshun�s Departure)

24. Tụng Kinh (Riciting Sutras)

25. Ba Ng�y Nữa (Three Days More)

26. Đối Thoại D�nh Chỗ Tr� Ngụ

(Trading Dialogue For Lodging)

27. Giọng N�i Của Hạnh Ph�c

(The Voice Of Happiness)

28. H�y Mở Kho Ch�u B�u Của Ri�ng �ng

(Open Your Own Treasure House)

29. Kh�ng Nước, Kh�ng Trăng

(No Water, No Moon)

30. Danh Thiếp (Calling Card)

31. Mọi Thứ Đều Hạng Nhất

(Everything Is Best)

32. Ch�t Thời Gian Bao Ngọc B�u

(Inch Time Foot Gem)

33. B�n Tay Của Mokusen (Mokusen�s Hand)

34. Một Nụ Cười Trong Cuộc Đời Của �ng

(A Smile In His Life Time)

35. Thiền Từng Ph�t (Every-Minute Zen)

36. Mưa Hoa (Flower Shower)

37. Xuất Bản Kinh (Publishing The Sutras)

38. C�ng Tr�nh Của Gisho (Gisho�s Work)

39. Ngủ L�c Ban Ng�y

(Sleeping In The Daytime)

40. Trong C�i Mộng (In Dreamland)

41. Thiền Của Joshu (Joshu�s Zen)

42. C�u Trả Lời Của Người Chết

(The Dead Man�s Answer)

43. Thiền Trong Cuộc Đời Một Người H�nh Khất

(Zen In A Beggar�s Life)

44. Kẻ Trộm Trở Th�nh Đệ Tử

(The Thief Who Became A Disciple)

45. �ng V� Sai (Right And Wrong)

46. Cỏ V� C�y Sẽ Gi�c Ngộ Như Thế N�o?

(How Grass And Trees Become Enlightened)

47. Nghệ Sỹ Keo Bẩn (The Stingy Artist)

48. Sự C�n Đối Ch�nh X�c

(Accurate Proportion)

49. �ng Phật Mũi Đen (Blach-Nosed Buddha)

50. Sự Gi�c Ngộ Minh Bạch Của Ryonen

(Ryonen�s Clear Realization)

51. Bột Đậu N�nh Chua (Sour Miso)

52. �nh S�ng Của Con C� Thể Tắt

(Your Light May Go Out)

53. Người Cho N�n C�m Ơn

(The Giver Should Be Thankful)

54. Di Ng�n V� Ch�c Thư Cuối C�ng

(The Last Will And Testament)

55. Tr� Sư V� Kẻ �m S�t

(The Tea-Master And The Assassin)

56. Ch�nh Đạo (The True Path)

57. Cửa Thi�n Đường (The Gates Of Paradise)

58. Bắt Giữ �ng Phật Đ�

(Arresting The Stone Buddha)

59. Những Chiến Sĩ Nh�n Đạo

(Soldiers Of Humanity)

60. Con Đường Hầm (The Tunnel)

61. Gudo V� Ho�ng Đế

(Gudo And The Emperor)

62. Trong Tay Định Mệnh

(In The Hands Of Destiny)

63. S�t Sinh (Killing)

64. Mồ H�i Kasan (Kasan Sweat)

65. Chế Ngự Con Ma

(The Subjugation Of A Ghost)

66. Những Người Con Của Đức Ho�ng Đế

(Children Of His Majesty)

67. Con Đang L�m G� Vậy!Thầy Đang N�i G� Vậy!

(What are you doing!What are you saying!)

68. Một Nốt Nhạc Thiền (A Note Of Zen)

69. Ăn Lời Khiển Tr�ch (Eating The Blame)

70. Vật Qu� B�u Nhất Tr�n Thế Gian

(The Most Valuable Thing In The World)

71. Học Im Lặng (Learning To Be Silent)

72. L�nh Ch�a Đần độn (The Blockhead Lord)

73. Mười Người Kế Vị (Ten Successors)

74. Sự Cải H�a Thực Sự (True Reformation)

75. Cơn Giận Dữ (Temper)

76. T�m � (The Stone Mind)

77. Kh�ng D�nh Bụi (No Attachment To Dust)

78. Sự Ph�t Đạt Thực Sự (Real Prosperity)

79. Lư Để Đốt Hương (Incense Burner)

80. Ph�p Lạ Thực Sự (The Real Miracle)

81. H�y Ngủ Đi (Just Go To Sleep)

82. Kh�ng C� G� Hiện Hữu (Nothing Exists) .

83. Kh�ng L�m, Kh�ng Ăn

(No Work, No Food)

84. Bạn Thật Sự (True Friends)

85. Thời Phải Chết (Time To Die)

86. �ng Phật Sống V� Người Thợ Đ�ng Th�ng

(The Living Buddha And The Tubmaker)

87. Ba Hạng Đệ Tử (Three Kinds Of Disciples)

88. L�m Sao Viết Một B�i Thơ Chữ H�n

(How To Write A Chinese Poem)

89. Đối Thoại Thiền (Zen Dialogue)

90. C�i G� Cuối C�ng (The Last Rap)

91. M�i Của Lưỡi Kiếm Banzo

(The Taste Of Banzo�s Sword)

92. Thiền Thanh Cời Lửa (Fire-Poker Zen)

93. Thiền Của Người Kể Chuyện

(Storyteller�s Zen)

94. Dạo Chơi Nửa Đ�m

(Midnight�s Excursion)

95. Một Bức Thư Cho Người Hấp Hối

(A Letter To A Dying Man)

96. Một Giọt Nước (A Drop Of Water)

97. Dạy Điều Tối Thượng

(Teaching The Ultimate)

98. Kh�ng Vướng Mắc (Non-Attachment)

99. Dấm Của Tosui (Tosui�s Vinegar)

100.Thiền Viện Y�n Lặng (The Silent Temple)

101. Thiền Của Phật (Buddha�s Zen)

* 8 *

NHŨNG CON S�NG LỚN

V�o những ng�y đầu của thời Minh Trị c� một tay đ� vật nổi tiếng t�n l� O-nami, S�ng Lớn.

O-nami khoẻ v� c�ng v� biết nghệ thuật đ� vật. Trong những lần đấu ri�ng tư ch�ng c�n hạ ngay cả thầy của ch�ng nữa, nhưng trước c�ng ch�ng th� ch�ng lại nh�t nh�t đến nỗi những học tr� ri�ng của ch�ng cũng quật ng� được ch�ng.

O-nami thấy ch�ng cần phải t�m đến một thiền sư nhờ gi�p đỡ. Hakuju, một �ng thầy du h�nh lang thang, đang dừng ch�n ở một ng�i ch�a nhỏ gần đ�, cho n�n O-nami t�m đến gặp �ng v� tr�nh b�y cho �ng r� về c�i trở ngại của ch�ng.

"S�ng Lớn l� t�n của anh," �ng thầy khuy�n nhủ, "vậy th� h�y ở lại trong ch�a n�y tối nay. H�y tưởng tượng rằng anh l� những cuộn s�ng lớn đ�. Anh kh�ng c�n l� một tay đ� vật bị h�i sợ nữa. Anh l� những đợt s�ng h�ng vĩ n�y cuốn phăng đi tất cả mọi thứ ở trước s�ng, nuốt đi tất cả mọi thứ tr�n con đường s�ng cuộn. H�y l�m như vậy v� anh sẽ l� tay đ� vật vĩ đại nhất trong nước".

�ng thầy lui v�o. O-nami ngồi thiền định cố tưởng tượng ch�nh m�nh l� những cuộn s�ng. Ch�ng nghĩ ngợi đến nhiều thứ kh�c nhau qu�. Rồi dần dần ch�ng chuyển c�ng ng�y c�ng nhiều hơn nữa qua c�i cảm gi�c của những cuộn s�ng. Đ�m c�ng về khuya th� những cuộn s�ng c�ng l�c c�ng lớn th�m l�n. S�ng cuốn phăng đi những b�ng hoa trong c�c b�nh. Ngay cả �ng Phật tr�n b�n thờ cũng bị ngập ch�m. Trước khi trời s�ng th� ng�i ch�a chẳng c�n l� g� nữa m� chỉ c�n l� s�ng d�ng l�n rồi lại r�t đi trong một đại dương bao la.

V�o buổi s�ng �ng thầy thấy O-nami đang thiền định, một nụ cười tho�ng nhẹ tr�n khu�n mặt ch�ng. Thầy vỗ v�o vai tay đ� vật. "Giờ đ�y kh�ng c�n g� c� thể quấy nhiễu anh nữa," �ng n�i. "Anh l� những cuộn s�ng đ�. Anh sẽ cuốn phăng đi mọi vật trước anh."

C�ng ng�y h�m ấy O-nami tham gia v�o c�c cuộc thi đấu vật v� chiến thắng. Sau đ�, kh�ng c�n ai ở Nhật Bản c� thể đ�nh bại được ch�ng nữa.

* 9 *

MẶT TRĂNG

KH�NG THỂ BỊ ĂN CẮP

Ryokan, một thiền sư, sống cuộc đời đơn giản nhất trong một thảo am nhỏ b� ở dưới ch�n một ngọn n�i. Một đ�m c� một t�n trộm đến viếng thảo am nhưng chỉ thấy rằng chẳng c� g� trong đ� để lấy trộm cả.

Ryokan trở về v� bắt gặp hắn. "C� lẽ anh phải đi kh� xa để đến thăm ta," ng�i n�i với kẻ r�nh m�, "v� anh chẳng n�n quay về với tay kh�ng. H�y lấy bộ quần �o của ta m� l�m qu�."

T�n trộm chưng hửng. Hắn lấy bộ quần �o v� chuồn đi ngay.

Ryokan ngồi trần truồng, ngắm mặt trăng. "Anh bạn đ�ng thương," ng�i trầm ng�m, "Ta ước g� ta c� thể tặng cho anh ấy mặt trăng đẹp đẽ n�y."

* 10 *

B�I THƠ CUỐI C�NG

CỦA HOSHIN

Thiền sư Hoshin sống ở Trung Hoa nhiều năm. Rồi ng�i quay về v�ng đ�ng bắc nước Nhật Bản, ở đ� ng�i dạy c�c đệ tử của ng�i. Khi ng�i qu� gi�, ng�i kể cho họ một c�u chuyện m� ng�i đ� nghe được ở Trung Hoa. Đ�y l� c�u chuyện:

Một năm v�o ng�y hai muơi lăm th�ng chạp, Tokufu, đ� rất gi�, n�i với đệ tử của ng�i: "Ta kh�ng sống nổi được đến sang năm vậy c�c con h�y chăm s�c ta cho chu đ�o trong năm nay."

C�c đệ tử nghĩ rằng ng�i n�i đ�a, nhưng v� ng�i l� vị thầy c� tấm l�ng cao cả cho n�n mỗi người trong nh�m đệ tử thay phi�n nhau đ�i tiệc ng�i trong những ng�y kế tiếp của năm sắp t�n.

V�o đ�m giao thừa, Tokufu sau ch�t n�i: "C�c con đ� tử tế với ta. Ta sẽ xa c�c con v�o chiều mai khi tuyết ngừng rơi."

C�c đệ tử đều cười, nghĩ rằng ng�i đ� c� tuổi v� ăn n�i lẩm cẩm bởi v� đ�m th� quang đ�ng v� kh�ng c� tuyết. Nhưng v�o nửa đ�m tuyết bắt đầu rơi, v� đến ng�y h�m sau th� họ chẳng thấy �ng thầy họ đ�u nữa. Họ đi đến thiền đường. Ng�i đ� qua đời nơi đ�.

Hoshin, người kể c�u chuyện n�y, n�i với c�c đệ tử của ng�i: "Một thiền sư đo�n trước ng�y m�nh vi�n tịch cũng kh�ng phải l� một điều cần thiết chi, nhưng nếu vị ấy thực sự muốn l�m như vậy, vị ấy c� thể l�m được."

"Thầy c� l�m được kh�ng ạ?" một đệ tử hỏi.

"Được chứ," Hoshin trả lời. "Ta sẽ cho c�c con biết ta c� thể l�m được những g� sau bảy ng�y nữa t�nh từ h�m nay."

Chẳng c� một đệ tử n�o tin ng�i hết, v� hầu như đa số trong bọn họ cũng đ� qu�n c�u chuyện rồi cho đến lần sau khi Hoshin cho gọi họ tụ họp lại.

"Bảy ng�y trước đ�y," ng�i nhắc lại, "Ta n�i ta sẽ xa l�a c�c con. Theo lệ thường th� n�n viết một b�i thơ từ biệt, nhưng ta chẳng phải l� thi sĩ cũng kh�ng l� người viết thư họa. Vậy một người trong c�c con h�y ghi lại những lời cuối c�ng của ta."

C�c m�n đồ của ng�i tưởng ng�i n�i đ�a, nhưng một người trong bọn họ đ� sửa soạn để viết.

"Con sẵn s�ng chưa?" Hoshin hỏi.

"Thưa thầy rồi ạ" người viết đ�p lời.

Rồi Hoshin đọc:

Ta đến từ t�nh s�ng

V� về với t�nh s�ng.

Đ�y l� c�i g� vậy?

B�i thơ thiếu một d�ng nữa để trở th�nh một b�i tứ tuyệt thường l�m, v� vậy người đệ tử n�i: "K�nh thầy, ch�ng ta thiếu một c�u."

Hoshin, với tiếng gầm của một con sư tử chiến thắng, la lớn l�n: "Kaa!" rồi ra đi.

* 11 *

C�U TRUYỆN

N�NG SHUNKAI

Người đẹp Shunkai c�n c� t�n kh�c l� Suzu đ� bị �p buộc kết h�n tr�i với � nguyện của n�ng khi n�ng c�n qu� trẻ. Sau đ�, khi cuộc h�n nh�n n�y đ� chấm dứt, n�ng theo học tại trường đại học, ở đ� n�ng học m�n triết.

Nh�n thấy Shunkai l� y�u n�ng ngay. Hơn nữa, n�ng đi đến đ�u, ch�nh n�ng cũng lại phải l�ng c�c người kh�c. T�nh y�u đến với n�ng ở trường đại học, v� cả sau đ� nữa, khi m�n triết học kh�ng l�m n�ng h�i l�ng v� n�ng đến viếng một thiền viện để học về Thiền, c�c thiền sinh lại thương y�u n�ng. Cả cuộc đời của Shunkai đắm ch�m trong t�nh y�u.

Cuối c�ng ở Kyoto n�ng trở th�nh một thiền sinh thực sự. C�c huynh đệ của n�ng ở thiền viện phụ Kennin đều ca ngợi l�ng th�nh thật của n�ng. Một người trong số đ� tỏ ra c� tinh thần tương th�n v� gi�p đỡ n�ng thấu triệt được m�n Thiền.

Viện trưởng của thiền viện Kennin, Mokurai, Tiếng Sấm Im Lặng, th� nghi�m khắc. Ch�nh ng�i tự giữ giới luật v� đ�i hỏi mọi tu sĩ của ng�i cũng phải giữ như thế. Trong nước Nhật Bản hiện đại khi c�c tu sĩ n�y mất đi nhiệt t�m cho Phật gi�o th� họ lại c� nhiệt t�nh khi lấy vợ. Mokurai thường phải lấy một c�y chổi v� xua đuổi phụ nữ đi chỗ kh�c khi ng�i thấy họ trong bất cứ thiền viện n�o của ng�i, nhưng ng�i c�ng đuổi bao nhi�u b� vợ ra th� h�nh như lại c�ng c� nhiều b� quay trở lại.

Trong thiền viện đặc biệt n�y b� vợ của �ng tu sĩ trưởng tr�ng trở n�n ghen tu�ng với l�ng sốt sắng v� sắc đẹp của Shunkai. Nghe c�c thiền sinh ca tụng m�n Thiền đứng đắn của n�ng khiến b� vợ n�y bực bội v� bồn chồn. Sau c�ng b� tung ra một tin đồn về Shunkai v� người thanh ni�n, l� bạn của n�ng. Hậu quả l� anh ta bị trục xuất v� Shunkai bị chuyển ra khỏi thiền viện.

"M�nh c� thể phạm lầm lỗi v� t�nh y�u," Shunkai nghĩ, "nhưng b� vợ của �ng tu sĩ cũng kh�ng n�n được ở lại thiền viện khi bạn của ta bị đối xử một c�ch bất c�ng như thế."

Shunkai ngay đ�m đ� với một b�nh dầu lửa đ� ph�ng hỏa v�o ng�i thiền viện cổ xưa c� từ năm trăm năm nay v� đốt n� ch�y rụi hết. V�o buổi s�ng n�ng bị cảnh s�t bắt giữ rồi.

Một �ng luật sư trẻ tuổi ch� � đến n�ng v� cố gắng gi�p l�m cho �n phạt của n�ng nhẹ hơn. "Đừng n�n gi�p t�i," n�ng n�i với �ng ấy. "T�i c� thể quyết định sẽ l�m chuyện g� kh�c để rồi lại bị bỏ t� nữa th�i."

Cuối c�ng h�nh phạt bảy năm t� cũng m�n hạn, v� Shunkai được ph�ng th�ch khỏi nh� t�, nơi đ� �ng cai ngục s�u chục tuổi đầu cũng say m� n�ng.

Nhưng giờ đ�y mọi người đều coi n�ng như một "con mọt t�." Kh�ng ai muốn li�n hệ với n�ng. Ngay cả c�c người theo Thiền, những người vốn tin tưởng v�o sự gi�c ngộ giải tho�t trong đời n�y v� với tấm th�n n�y, cũng xa l�nh n�ng. Shunkai kh�m ph� thấy rằng Thiền l� một việc v� những kẻ theo Thiền lại l� một việc ho�n to�n kh�c biệt. Những th�n nh�n của n�ng cũng tr�nh xa n�ng. N�ng mắc bệnh, ngh�o n�n, v� yếu đuối.

N�ng gặp một tu sĩ ph�i Shinshu �ng ta dạy n�ng danh hiệu Đức Qu�n Thế �m, nhờ vậy Shunkai t�m được niềm an ủi v� thanh thản trong t�m hồn. N�ng qua đời khi c�n rất xinh đẹp v� gần ba mươi tuổi đầu.

N�ng đ� cố gắng viết lại c�u chuyện ri�ng của n�ng để kiếm sống cho ch�nh n�ng v� một phần c�u chuyện thời n�ng kể lại cho một người phụ nữ viết. Bởi thế c�u chuyện đ� tới tai d�n ch�ng Nhật Bản. Những kẻ đ� từng từ bỏ Shunkai, những kẻ đ� từng vu c�o v� gh�t bỏ n�ng, nay đọc chuyện về đời n�ng trong nước mắt hối hận.

* 12 *

�NG T�U SUNG SƯỚNG

Bất cứ ai đi quanh c�c phố T�u ở Mỹ cũng đều nhận thấy những pho tượng của một �ng mập mạp v�c một c�i bị bằng vải. Những người bu�n b�n Trung Hoa gọi �ng ta l� �ng T�u Sung Sướng hay �ng Phật Cười.

�ng Hotei n�y sống ở đời nh� Đường. �ng chẳng c� l�ng ham muốn tự gọi m�nh l� một thiền sư hoặc th�u nạp nhiều đệ tử quanh �ng. Thay v�o đ� �ng đi khắp phố phường với một c�i bị lớn trong đ� �ng đựng c�c m�n qu� như kẹo, tr�i c�y, hay b�nh. Những thứ n�y �ng sẽ mang ph�n ph�t cho những đứa trẻ con hay qu�y quần quanh �ng chơi đ�a. �ng đ� tạo lập một vườn trẻ ngo�i đường phố.

Mỗi khi �ng gặp một người t�n s�ng đạo Thiền �ng liền ch�a tay của �ng ra v� n�i: "Cho t�i xin một xu." V� nếu c� ai đ� y�u cầu �ng trở về một thiền viện để dạy dỗ người kh�c, �ng lại trả lời l�: "Cho t�i xin một xu."

Một lần �ng đang l�m c�i c�ng việc chơi đ�a, c� một thiền sư kh�c t�nh cờ đi ngang v� hỏi: "Thế n�o l� � nghĩa của Thiền?"

Hotei lập tức bu�ng rơi c�i bị của �ng xuống đất để trả lời một c�ch y�n lặng.

"Vậy th�," thiền sư kia hỏi, "c�i thực dụng của Thiền l� g�?"

Tức khắc �ng T�u Sung Sướng quăng c�i bị l�n vai �ng v� tiếp tục con đường của m�nh.

* 13 *

MỘT �NG PHẬT

Sống tại Đ�ng Kinh v�o thời đại Minh Trị c� hai �ng thầy nổi bật với t�nh t�nh tr�i ngược hẳn nhau. Một �ng l� Unsho, gi�o sư ở Shingon, giữ giới luật của Phật một c�ch nghi�m t�c. �ng kh�ng bao giờ uống đồ uống c� chất rượu, cũng chẳng ăn sau mười một giờ s�ng. �ng thầy kia, Tanzan, một gi�o sư triết học tại trường đại học ho�ng gia, chẳng hề bao giờ giữ giới. Khi �ng thấy th�ch ăn th� �ng ăn, v� khi �ng thấy th�ch ngủ l�c ban ng�y th� �ng ngủ.

Một h�m Unsho đến thăm Tanzan, l�c đ� �ng n�y đang uống rượu, d� cho lưỡi của một Phật tử kh�ng được ph�p đụng tới thứ n�y d� chỉ một giọt.

"Ch�o sư huynh," Tanzan l�n tiếng đ�n mừng. "Uống một ly nh�?"

"T�i chẳng bao giờ uống!" Unsho lớn tiếng một c�ch nghi�m trang.

"Ai kh�ng uống đ�u c� c�n l� người nữa," Tanzan n�i.

"Sư huynh định coi t�i kh�ng phải l� người chỉ v� t�i kh�ng ham những thứ chất lỏng độc hại �!" Unsho la lớn giận dữ. "Vậy nếu t�i kh�ng phải l� người th� t�i l� c�i g� vậy?"

"Một �ng Phật," Tanzan trả lời.

* 14 *

ĐƯỜNG B�N LẦY

Tanzan v� Ekido một lần c�ng đi với nhau xuống một con đường lầy lội. Một cơn mưa nặng hạt vẫn c�n đang rơi.

Tới một kh�c quanh, họ gặp một c� g�i dễ thương trong bộ �o kimono v� đai lưng bằng lụa, kh�ng thể băng qua ng� tư đường được.

"Đi n�o c� b�," Tanzan liền n�i. Đưa tay nhấc bổng c� g�i, �ng đưa c� qua vũng b�n.

Ekido kh�ng n�i năng lại nữa cho m�i đến tối h�m đ� khi họ tới một ng�i ch�a tạm tr�. Rồi tự m�nh kh�ng thể nhịn được th�m nữa. "Những nh� sư ch�ng ta kh�ng đến gần phụ nữ," �ng n�i với Tanzan, "nhất l� kh�ng được gần những người trẻ v� đẹp. Nguy hiểm đấy. Tại sao sư huynh lại l�m như vậy chứ?"

"T�i đ� bỏ c� g�i lại chỗ đ� rồi," Tanzan n�i. "Sư huynh vẫn c�n mang c� ấy theo hay sao?"

* 15 *

SHOUN V� MẸ

Shoun đ� trở th�nh một �ng thầy của ph�i Thiền Soto. Khi �ng c�n l� một thiền sinh cha �ng qua đời, để lại cho �ng phải chăm nom b� mẹ gi�.

Mỗi khi Shoun đến thiền đường �ng đều dẫn mẹ theo với �ng. V� b� theo b�n cạnh �ng, cho n�n mỗi khi �ng viếng c�c tu viện �ng kh�ng thể sống c�ng c�c nh� sư. Do đ� �ng x�y một căn nh� nhỏ v� săn s�c b� ở đ�. �ng thường ch�p kinh, những b�i kệ Phật gi�o, v� nhờ c�ch đ� m� nhận được �t tiền để mua thực phẩm.

Khi Shoun mua c� cho mẹ �ng, người ta giễu cợt �ng, bởi v� một �ng sư kh�ng được ăn c�. Nhưng Shoun chẳng th�m lưu t�m tới. Tuy nhi�n, mẹ �ng lại đau khổ khi thấy mọi người cười ch� con b�. Cuối c�ng b� bảo Shoun: "Mẹ nghĩ mẹ c� thể trở th�nh một ni c� được. Mẹ cũng c� thể l� một người ăn chay nữa." B� liền thực hiện điều đ� v� hai mẹ con tu học c�ng nhau.

Shoun y�u th�ch �m nhạc v� từng l� một �ng thầy về đ�n hạc, thứ đ�n m� mẹ �ng cũng biết chơi. V�o những đ�m trăng tr�n, hai mẹ con thường h�a đ�n c�ng nhau.

Một buổi tối c� một c� g�i trẻ đi ngang nh� họ v� nghe thấy tiếng nhạc. Cảm động s�u xa, c� mời Shoun đến thăm c� v�o đ�m h�m sau v� chơi đ�n. �ng nhận lời mời. Một v�i ng�y sau �ng gặp c� g�i trẻ ở ngo�i phố v� c�m ơn c� về l�ng hiếu kh�ch của c�. Những người kh�c cười nhạo �ng. �ng đ� gh� thăm nh� của một c� g�i đứng đường.

Một h�m Shoun phải đi đến một ng�i ch�a ở xa để thuyết giảng. Một v�i th�ng sau đ� �ng trở về nh� v� mới hay mẹ qua đời. Bạn b� trước đ� kh�ng biết li�n lạc với �ng ở đ�u, n�n tiến h�nh đ�m tang.

Shoun bước đến v� g� l�n quan t�i bằng c�y thiền trượng của m�nh. "Thưa mẹ, con của mẹ đ� trở về," �ng n�i.

"Mẹ vui mừng khi thấy con đ� trở về, con ạ!" �ng trả lời thay cho mẹ �ng.

"V�ng, con cũng rất vui mừng," Shoun đ�p lại. Rồi �ng loan b�o với mọi người ở chung quanh �ng: "Tang lễ xong rồi. Qu� vị c� thể ch�n cất thi h�i."

Khi Shoun về gi�, �ng biết sắp tới cuối đời. �ng liền gọi c�c đệ tử đến qu�y quần chung quanh �ng v�o buổi s�ng, bảo họ rằng �ng sẽ vi�n tịch v�o buổi trưa. Đốt hương trước ảnh của mẹ �ng v� của người thầy cũ của �ng, �ng viết một b�i thơ:

Trong năm mươi s�u năm trời ta đ� cố sống cho thật tốt đẹp nhất,

Lang thang trong c�i trần gian n�y.

Giờ đ�y mưa đ� ngừng rơi, m�y đang tr�i tản m�c,

Bầu trời xanh xuất hiện một b�ng trăng tr�n.

C�c đệ tử của �ng tụ họp quanh �ng, tụng kinh, v� Shoun ra đi trong tiếng nguyện cầu.

* 16 *

KH�NG XA C�I PHẬT

Một sinh vi�n đại học khi viếng thăm Gasan đ� hỏi �ng: "C� bao giờ ng�i đọc Th�nh Kinh Thi�n Ch�a kh�ng?

"Kh�ng, h�y đọc kinh đ� cho ta nghe," Gasan n�i.

Ch�ng sinh vi�n mở cuốn Th�nh Kinh v� đọc trong phần Th�nh Matthew: "V� c�c ngươi lo nghĩ l�m chi về phần đồ mặc? H�y ngẫm xem hoa huệ ngo�i c�nh đồng, ch�ng mọc lớn l�n như thế n�o. Ch�ng chẳng hề lao khổ, ch�ng cũng chẳng k�o chỉ, v� tuy nhi�n ta n�i c�ng c�c ngươi rằng d� cho Solomon vinh quang biết mấy, cũng kh�ng ăn mặc được bằng một trong những hoa ấy... V� vậy cho n�n, chớ lo nghĩ g� cho ng�y mai, v� ng�y mai sẽ tự lo nghĩ cho mọi sự của ng�y mai."

Gasan n�i: "Bất cứ người n�o đ� thốt ra những lời đ� ta coi như l� một người đ� gi�c ngộ rồi."

Ch�ng sinh vi�n tiếp tục đọc: "H�y xin v� c�i đ� sẽ cho ngươi, h�y t�m v� ngươi sẽ thấy; h�y g� v� c�i đ� sẽ mở cho ngươi. V� mọi người ai xin th� được, v� ai t�m th� thấy, v� ai g� th� được mở cho."

Gasan ph� b�nh: "Thật l� tuyệt vời. Vị n�o đ� n�i điều đ� thời kh�ng xa c�i Phật."

* 17 *

H� TIỆN LỜI DẠY

Một y sĩ trẻ ở Đ�ng Kinh t�n l� Kusuda gặp một người bạn từ hồi đại học, người n�y đang nghi�n cứu về Thiền. Anh y sĩ trẻ hỏi người đ� Thiền l� g�.

"T�i kh�ng thể n�i được cho bạn c�i đ� l� g�," người bạn trả lời, "nhưng c� một điều chắc chắn. Nếu anh hiểu được Thiền, anh sẽ kh�ng c�n sợ chết nữa."

"Được th�i," Kusuda n�i. "T�i sẽ thử điều đ�. Ở đ�u m� t�i c� thể t�m gặp được một �ng thầy?"

"H�y tới thầy Nan-in," người bạn bảo anh ta.

Thế l� Kusuda đi t�m thăm Nan-in. Anh mang theo một con dao găm d�i ch�n ph�n rưỡi để xem ch�nh �ng thầy c� thực sự sợ chết hay kh�ng.

Khi Nan-in tr�ng thấy Kusuda, �ng n�i lớn tiếng: "Ch�o bạn. Bạn khỏe kh�ng? Ch�ng m�nh kh�ng gặp nhau đ� l�u lắm rồi!"

Việc n�y khiến Kusuda bối rối, anh trả lời: "Ch�ng ta chưa từng gặp nhau trước đ�y m�."

"Đ�ng thế," Nan-in trả lời "T�i nhầm anh với một y sĩ kh�c anh ấy đang thụ huấn ở đ�y."

V� khởi đầu như vậy, Kusuda đ� mất đi cơ hội của anh để thử th�ch �ng thiền sư, v� thế anh ta miễn cưỡng hỏi xem anh c� thể học Thiền được hay kh�ng?

Nan-in n�i: "Thiền chẳng phải l� một chuyện kh� khăn. Nếu anh l� một y sĩ, h�y chữa trị cho c�c bệnh nh�n của anh với hảo t�m. Đ� l� Thiền."

Kusuda đ� đến viếng Nan-in ba lần. Mỗi lần Nan-in đều n�i với anh c�ng một c�u như vậy. "Một y sĩ chớ n�n ph� phạm thời giờ ở quanh đ�y. H�y đi về nh� v� chăm s�c c�c bệnh nh�n của anh."

Kusuda chưa thấy được s�ng tỏ tại sao lời giảng dạy như vậy c� thể l�m tan đi nỗi sợ chết. V� thế đến lần viếng thăm thứ tư anh ph�n n�n: "Bạn con bảo con rằng khi ai học thiền th� kh�ng c�n sợ chết nữa. Mỗi lần con đến đ�y tất cả những điều thầy bảo con chỉ l� phải chăm s�c cho bệnh nh�n của con. Con biết nhiều về việc đ� chứ. Nếu đ� l� c�i gọi l� Thiền của thầy th� con sẽ kh�ng đến thăm thầy nữa đ�u."

Nan-in mỉm cười v� vỗ vai anh y sĩ. "Ta đ� qu� nghi�m khắc với anh. Để ta đưa cho anh một c�ng �n." �ng trao cho Kusuda c�ng �n về "Kh�ng" của Triệu Ch�u để qu�n tưởng, đ� l� vấn đề đốn ngộ t�m đầu ti�n trong cuốn s�ch c� t�n l� V� M�n Quan.

Kusuda suy tư về vấn đề "Kh�ng" n�y trong hai năm trời. Cuối c�ng anh nghĩ rằng anh đ� ngộ được ch�n t�m. Nhưng �ng thầy của anh ph� ph�n: "Anh chưa đạt v�o."

Kusuda tiếp tục tập trung qu�n tưởng th�m một năm rưỡi nữa. T�m của anh bắt đầu ổn định. C�c vấn đề được l� giải. C�i "Kh�ng" trở th�nh ch�n l�. Anh ta phục vụ bệnh nh�n của anh đ�ng ho�ng v� ch�nh anh cũng chẳng hề nhận biết l� anh đ� kh�ng c�n quan t�m về chuyện sống v� chết nữa.

Từ đ� mỗi khi anh đến thăm Nan-in, �ng thầy gi� của anh chỉ mỉm cười.

* 18 *

MỘT NGỤ NG�N

Đức Phật kể một ngụ ng�n trong một kinh:

Một người đi ngang qua một c�nh đồng v� gặp một con hổ. Anh ch�ng chạy trốn, con hổ đuổi theo anh. Tới một bờ vực s�u, anh nắm được v�o rễ một c�y nho dại v� đu m�nh xuống qua bờ vực. Con hổ đ�nh hơi anh ở ph�a b�n tr�n. Run sợ anh ch�ng nh�n xuống, ph�a xa b�n dưới, lại thấy một con hổ kh�c đang chờ ăn thịt anh. Chỉ c� c�y nho gi�p đỡ anh.

Hai con chuột, một con trắng v� một con đen, đang bắt đầu gậm nhấm bứt c�y nho dần dần từng ch�t một. Anh ch�ng nh�n thấy một quả d�u ngon gần b�n anh. Một tay nắm c�y nho, tay kia anh h�i quả d�u. D�u nếm sao ngon ngọt đến thế.

* 19 *

ĐỆ NHẤT ĐẾ

Khi ai đến thiền viện Obaku ở Kyoto đều nh�n thấy c� khắc tr�n cổng những chữ "Đệ Nhất Đế". Những chữ to một c�ch bất thường, v� với những người biết thưởng thức lối viết thư họa ai cũng lu�n kh�m phục những chữ n�y l� một tuyệt t�c. Những chữ n�y do Kosen vẽ hai trăm năm về trước.

Khi �ng thầy vẽ những chữ n�y �ng vẽ tr�n giấy, rồi người thợ mới dựa theo đ� m� khắc lớn ra v�o gỗ. Khi Kosen ph�c họa chữ th� một ch� học tr� dạn dĩ ở gần b�n �ng, ch� m�i cả mấy hũ mực cho việc ph�c họa v� cũng kh�ng ngừng b�nh phẩm c�ng tr�nh của �ng thầy ch�.

"C�i đ� kh�ng đẹp," ch� thưa với Kosen sau lần vẽ thử thứ nhất.

"C�i kia th� thế n�o?"

"Xấu. Dở hơn trước, " ch� học tr� l�n tiếng.

Kosen nhẫn nại viết hết bản n�y qua bản kh�c cho đến khi t�m mươi tư bản "Đệ Nhất Đế" đ� chất đống m� chẳng được học tr� chấp nhận.

Thế rồi, đến khi anh ch�ng trẻ tuổi bước ra ngo�i trong chốc l�t, Kosen nghĩ: "B�y giờ l� c�i cơ hội của ta để tho�t ra khỏi con mắt sắc sảo của n�," v� �ng liền viết một c�ch vội v�, với một t�m trạng kh�ng c�n bối rối: "Đệ Nhất Đế."

"Một tuyệt t�c." ch� học tr� reo l�n.

* 20 *

LỜI KHUY�N

CỦA MỘT B� MẸ

Jiun, một thiền sư Shingon, l� một học giả chữ Phạn nổi tiếng v�o thời đại Tokugawa. L�c c�n trẻ �ng thường hay diễn thuyết cho c�c anh em bạn học.

Mẹ của �ng nghe được về chuyện n�y v� viết cho �ng một l� thư:

"Con �, mẹ kh�ng nghĩ rằng con trở th�nh một người hiến m�nh v�o cửa Phật bởi v� con muốn trở th�nh một cuốn tự điển sống cho c�c người kh�c. Sự hiểu biết v� ph� ph�n, vinh quang v� danh dự cũng chẳng đi đến đ�u. Mẹ muốn con h�y chấm dứt c�i việc diễn thuyết đ� đi. H�y tự l�nh m�nh trong một thiền viện nhỏ b� ở một nơi xa x�i trong n�i. Con h�y d�nh th� giờ của m�nh để thiền định v� bằng c�ch đ� m� đạt sự chứng ngộ thật sự."

* 21 *

�M THANH

CỦA MỘT B�N TAY

Thiền sư của ch�a Kennin l� Mokurai, Tiếng Sấm Y�n Lặng. �ng c� một đệ tử bảo trợ nhỏ t�n l� Toyo chỉ mới mười hai tuổi. Toyo thấy c�c m�n đồ lớn tuổi hơn đến thăm ph�ng thầy v�o mỗi buổi s�ng v� mỗi buổi tối để được chỉ dạy về thiền định an t�m theo đ� họ được trao cho những c�ng �n để ngăn chặn cho t�m khỏi chao động.

Toyo cũng mong ước được ngồi tham thiền.

"H�y chờ đợi th�m �t l�u," Mokurai bảo. "Con h�y c�n nhỏ lắm."

Nhưng cậu b� n�i nỉ, n�n cuối c�ng �ng thầy ưng thuận.

V�o buổi tối cậu b� Toyo đến b�n ngo�i ngưỡng cửa ph�ng thiền của Mokurai v�o một thời điểm th�ch hợp. Cậu đ�nh chi�ng b�o hiệu m�nh hiện diện, c�i ch�o cung k�nh ba lần ph�a ngo�i cửa, rồi đến ngồi trước mặt thầy y�n lặng k�nh cẩn.

"Con c� thể nghe thấy �m thanh của hai b�n tay khi ch�ng vỗ v�o nhau," Mokurai n�i. "B�y giờ h�y cho ta biết về �m thanh của một b�n tay."

Toyo c�i ch�o v� lui về ph�ng m�nh m� nghi�n cứu vấn đề n�y. Từ cửa sổ ph�ng m�nh cậu c� thể nghe thấy �m nhạc của c�c c� đ�o h�t. "A! Ta thấy được rồi!" cậu reo l�n.

Đ�m h�m sau, khi thầy của cậu bảo cậu diễn tả �m thanh của một b�n tay, Toyo bắt đầu chơi �m nhạc của c�c c� đ�o h�t.

"Kh�ng, kh�ng," Mokurai n�i. "Chẳng bao giờ như vậy đ�u. C�i đ� kh�ng phải l� �m thanh của một b�n tay. Con chưa th�u th�i được g� hết."

Cho rằng �m nhạc như thế c� thể l�m gi�n đoạn, Toyo di chuyển chỗ ở của cậu đến một nơi y�n tĩnh. Cậu ta lại tham thiền. "�m thanh của một b�n tay c� thể l� g�?" Cậu chợt nghe tiếng nước nhỏ giọt. "Ta thấy rồi," Toyo tưởng tượng.

Lần sau khi cậu đến trước mặt thầy của cậu, Toyo bắt chước tiếng nước nhỏ giọt.

"Đ� l� c�i g� vậy?" Mokurai hỏi. "Đ� l� tiếng nước nhỏ giọt, nhưng kh�ng phải l� �m thanh của một b�n tay. Cố nữa đi."

Toyo trầm tư để nghe �m thanh của một b�n tay nhưng chẳng ăn thua g�. Cậu nghe thấy tiếng thở d�i của gi�. Nhưng �m thanh bị b�c bỏ.

Cậu nghe thấy tiếng k�u của một con c�. Tiếng đ� cũng bị từ chối.

�m thanh của một b�n tay kh�ng phải l� những con ch�u chấu.

Cả đến hơn mười lần Toyo đến viếng thăm Mokurai với c�c �m thanh kh�c nhau. Tất cả đều sai. Gần suốt một năm cậu cứ nghĩ ngợi xem �m thanh của một b�n tay l� thế n�o.

Sau c�ng cậu b� Toyo nhập v�o thiền định thật sự v� vượt qua tất cả c�c �m thanh. "Ta kh�ng c�n th�u thập được th�m g� nữa," cậu giải th�ch về sau n�y, "bởi vậy ta đ� đạt tới �m thanh kh�ng �m thanh."

Toyo đ� ngộ được �m thanh của một b�n tay.

* 22 *

TIM TA CH�Y NHƯ LỬA

Soyen Shaku, thiền sư đầu ti�n tới Ch�u Mỹ, n�i: "Tim ta ch�y như lửa nhưng mắt ta lạnh như tro t�n." Ng�i đặt ra những quy luật sau m� ng�i thực h�nh mỗi ng�y trong cuộc đời ng�i.

Buổi s�ng trước khi kho�c y phục, h�y thắp nhang v� thiền định.

Lui v�o an nghỉ theo một giờ giấc nhất định. Nhận phần ăn uống v�o những l�c nhất định. Ăn điều độ v� kh�ng bao giờ tới mức thỏa m�n.

Tiếp một người kh�ch với c�ng một th�i độ m� bạn c� khi ở một m�nh. Khi ở một m�nh, cũng giữ nguy�n th�i độ như l�c bạn tiếp kh�ch.

Lưu � v�o điều g� bạn n�i, v� bất cứ bạn n�i điều chi, h�y thực h�nh điều đ�.

Khi một cơ hội đến đừng để n� tr�i đi, tuy nhi�n lu�n lu�n suy nghĩ hai lần trước khi h�nh động.

Đừng nuối tiếc qu� khứ. H�y nh�n tới tương lai.

N�n c� th�i độ kh�ng h�i sợ của một người anh h�ng v� tr�i tim thương y�u của một đứa trẻ.

Khi đi ngủ, h�y ngủ như l� bạn đang bước v�o giấc ngủ cuối c�ng của bạn. Khi thức dậy, h�y rời bỏ c�i giường lại ph�a sau bạn ngay tức khắc như l� bạn vứt bỏ đi một đ�i gi�y cũ.

* 23 *

SỰ RA ĐI CỦA ESHUN

Khi Eshun, thiền sư ni, đ� ngo�i s�u mươi tuổi v� sắp l�a c�i dương gian n�y, b� bảo một v�i sư chất củi th�nh đống ở trong s�n.

Đ�ch th�n ngồi vững v�ng ở ngay giữa gi�n hỏa t�ng, b� ra lệnh ch�m lửa ở xung quanh gi�n.

"Sư b� ơi!" một sư k�u lớn l�n, "trong đ� c� n�ng kh�ng?"

"Chuyện như thế chỉ c� kẻ ngu xuẩn như ngươi mới quan t�m đến m� th�i," Eshun trả lời.

Ngọn lửa bốc l�n cao, v� b� qua đời.

* 24 *

TỤNG KINH

Một b�c n�ng d�n thỉnh một thầy tu ph�i Tendai tụng kinh cho vợ b�c ta, b� ấy vừa qua đời. Sau khi kinh tụng đ� xong, b�c n�ng d�n hỏi: "Thầy c� nghĩ rằng vợ t�i sẽ được phước v� việc n�y kh�ng?"

"Kh�ng những chỉ vợ b�c, m� tất cả ch�ng sinh hữu t�nh đều được hưởng phước trong việc tụng kinh," thầy tu trả lời.

"Nếu thầy n�i mọi ch�ng sinh hữu t�nh đều được hưởng phước," b�c n�ng d�n n�i, "vợ t�i c� lẽ rất yếu đuối v� những người kh�c sẽ d�nh mất phần của b� ấy, tranh phần phước m� b� ấy đ�ng lẽ được hưởng. Cho n�n xin thầy l�m ơn tụng kinh cho ri�ng b� ấy th�i."

Thầy tu giải th�ch rằng mong ước của một người Phật tử l� hồi hướng phước b�u v� c�ng đức cho tất cả mọi ch�ng sinh.

"Đ� l� một lời dạy cao qu�," b�c n�ng d�n kết luận, "nhưng xin thầy h�y cho một ngoại lệ. T�i c� một t�n h�ng x�m, hắn th� lỗ v� xấu �c với t�i. Chỉ xin thầy loại bỏ t�n đ� ra khỏi c�i th�nh phần ch�ng sinh hữu t�nh kia th�i."

* 25 *

BA NG�Y NỮA

Suiwo, đệ tử của Hakuin, l� một thiền sư giỏi. Trong một m�a an cư kiết hạ, một đệ tử từ một h�n đảo miền nam Nhật Bản đến thăm thầy.

Suiwo trao cho anh ta một c�ng �n: "H�y nghe �m thanh của một b�n tay."

Anh đệ tử ở lại ba năm trời m� vẫn chưa vượt qua được cuộc trắc nghiệm n�y. Một đ�m anh ta mắt đẫm lệ t�m đến Suiwo. "Con phải trở về miền nam trong sự nhục nh� v� ngượng ng�ng," anh ta thưa, "v� con kh�ng thể giải đ�p được vấn đề của con."

"H�y đợi th�m một tuần nữa v� si�ng năng thiền định." Suiwo khuy�n. Anh đệ tử vẫn kh�ng gi�c ngộ được. "H�y cố gắng th�m một tuần nữa," Suiwo n�i. Anh đệ tử v�ng lời, nhưng v� �ch.

"Vậy th�m một tuần nữa." Tuy nhi�n vẫn kh�ng c� hiệu quả. Anh đệ tử thất vọng xin được b�i miễn, nhưng Suiwo y�u cầu th�m năm ng�y thiền định nữa. Kh�ng c� kết quả g�. Rồi �ng n�i: "Thiền định th�m ba ng�y nữa, nếu anh kh�ng đạt được gi�c ngộ th� tốt hơn hết l� anh n�n tự tử đi."

Đến ng�y thứ hai anh đệ tử gi�c ngộ.

* 26 *

ĐỐI THOẠI

D�NH CHỖ TR� NGỤ

Nếu mở một cuộc tranh luận về Phật ph�p v� thắng được c�c người đang cư tr� ở nơi đ� th� bất kỳ một nh� sư n�o lang thang đi thuyết ph�p cũng c� thể được lưu lại trong một thiền viện. Nếu nh� sư đ� bị bại, sư phải đi nơi kh�c.

Trong một thiền viện ở miền bắc Nhật Bản c� hai �ng sư huynh đệ kia đang cư ngụ c�ng với nhau. Sư huynh th� c� học thức, nhưng sư đệ th� ngu dốt v� chỉ c� một con mắt.

Một nh� sư lang thang gh� đến v� xin tr� ngụ, đ� ch�nh thức th�ch họ tranh luận về gi�o ph�p thượng thừa. Sư huynh, ng�y h�m đ� đ� mệt mỏi v� nghi�n cứu nhiều, n�i sư đệ thay thế m�nh. "Đi ra v� đề nghị đối thoại trong tĩnh lặng" sư huynh cẩn thận dặn d�.

Bởi thế nh� sư trẻ v� người kh�ch lạ c�ng đi tới trước b�n thờ Phật v� ngồi xuống.

Một l�t sau đ�, người du kh�ch đứng dậy rồi đi v�o gặp sư huynh v� n�i: "Sư đệ của �ng quả l� một tay phi thường. �ng ấy đ�nh bại t�i rồi."

"H�y thuật lại cuộc đối thoại cho t�i nghe," sư huynh n�i.

"Được chứ!" người du kh�ch kể, "thoạt ti�n t�i giơ l�n một ng�n tay, tượng trưng cho Đức Phật, đấng Gi�c Ngộ. Cho n�n �ng ấy liền giơ l�n hai ng�n tay, biểu hiệu cho Đức Phật v� gi�o ph�p của ng�i. T�i giơ l�n ba ng�n tay, tượng trưng cho Đức Phật, gi�o ph�p của ng�i v� c�c m�n đệ của ng�i sống một c�ch h�a đồng. L�c đ� �ng ấy liền giơ nắm đấm v�o mặt t�i, �m chỉ rằng cả ba đều khởi từ một sự chứng ngộ. Như vậy l� �ng ấy đ� thắng v� v� thế t�i kh�ng c� quyền lưu lại nơi đ�y." N�i xong, người du kh�ch ra đi.

"C�i t�n đ� đ�u rồi?" sư đệ chạy v�o hỏi sư huynh.

"Ta biết rằng sư đệ đ� thắng cuộc tranh luận."

"Chẳng thắng c�i qu�i g� cả. T�i sẽ đập cho hắn một trận."

"Kể cho ta biết đề t�i tranh luận," sư huynh hỏi.

"Tại sao �! Ngay l�c hắn vừa tr�ng thấy em hắn giơ một ng�n tay l�n, sỉ nhục em bằng c�ch �m chỉ rằng em chỉ c� một con mắt. V� hắn l� người lạ n�n em nghĩ rằng em n�n lịch sự với hắn, bởi thế em giơ l�n hai ng�n tay, ch�c mừng hắn rằng hắn c� hai con mắt. Rồi th� t�n h�n hạ v� lễ lại giơ l�n ba ng�n tay, muốn tỏ lộ rằng giữa hai người ch�ng ta chỉ c� ba con mắt. Cho n�n em ph�t đi�n l�n định đấm hắn, nhưng hắn lại chạy ra mất v� rốt cuộc chỉ c� vậy th�i!"

* 27 *

GIỌNG N�I CỦA HẠNH PH�C

Sau khi Bankei l�a trần, một người m� sống cạnh thiền viện của thiền sư kể với một người bạn rằng: "V� t�i m�, t�i kh�ng thể n�o nh�n thấy được mặt người, cho n�n t�i phải đo�n t�m t�nh của người qua thanh �m tiếng n�i của người đ�. Th�ng thường khi t�i nghe thấy ai ch�c mừng người kh�c được hạnh ph�c hay th�nh c�ng, t�i cũng nghe được một c�i giọng ganh tị thầm k�n. Khi nghe lời chia buồn với điều bất hạnh của người kh�c, t�i nghe c� sự vui th�ch v� m�n nguyện, tưởng chừng như kẻ đang chia buồn nhưng thật sự sung sướng v� c� ch�t g� bỏ lại để cho m�nh kiếm ch�c trong c�i ri�ng tư.

"Tuy nhi�n, với bao kinh nghiệm của t�i, giọng n�i của Bankei lu�n lu�n th�nh thực. Mỗi khi �ng bầy tỏ sự vui sướng, t�i chỉ nghe thấy giọng sướng vui m� th�i, v� mỗi khi �ng tỏ ra phiền muộn, t�i chỉ nghe thấy một giọng muộn phiền."

* 28 *

H�Y MỞ KHO CH�U B�U

CỦA RI�NG �NG

Daiju đến thăm thiền sư Baso ở Trung Hoa. Baso hỏi: "�ng t�m g� vậy?"

"Sự gi�c ngộ," Daiju trả lời.

"�ng c� kho ch�u b�u của ri�ng �ng. Tại sao �ng phải kiếm ở b�n ngo�i?" Baso hỏi.

Daiju d� hỏi: "Kho ch�u b�u của t�i ở đ�u?"

Baso trả lời: "C�i m� �ng đang hỏi l� kho ch�u b�u của �ng đấy."

Daiju gi�c ngộ! Từ đấy về sau n�y �ng hối th�c c�c bạn b� của �ng: "H�y mở kho ch�u b�u của ri�ng �ng v� h�y xử dụng những của b�u n�y."

* 29 *

KH�NG NƯỚC, KH�NG TRĂNG

Khi ni c� Chiyono học Thiền với Bukko của ph�i Engaku, c� kh�ng đạt được kết quả của sự thiền định trong một thời gian d�i.

Sau c�ng v�o một đ�m s�ng trăng c� x�ch nước trong một c�i th�ng x� cũ buộc bằng nan tre. Nan tre bị đứt v� c�i đ�y rớt ra khỏi th�ng x�, v� ngay v�o l�c đ� Chiyono được gi�c ngộ.

Để kỷ niệm, c� viết một b�i thơ:

Bằng c�ch đ� v� ta đ� cố bảo to�n

c�i th�ng x� cũ

V� d�y nan tre đ� yếu v� sắp đứt

Cho đến l�c cuối c�ng c�i đ�y rớt ra.

Kh�ng c�n nước trong th�ng nữa!

Kh�ng c�n trăng trong nước nữa!

* 30 *

DANH THIẾP

Keichu, đại thiền sư thời Minh Trị, l� người đứng đầu của Tofuku, một tu viện ở Kyoto. Một ng�y thống đốc của Kyoto đến viếng thăm ng�i lần đầu ti�n.

Người hầu cận của ng�i tr�nh v�o tấm thiếp của vị thống đốc, đọc thấy l�: Kitagaki, Thống đốc Kyoto.

"Ta kh�ng c� việc g� d�nh d�ng với một kẻ như thế," Keichu n�i với người hầu cận của ng�i. "H�y bảo �ng ấy ra khỏi nơi đ�y."

Người hầu cận mang tấm thiếp ra đưa lại với lời c�o lỗi. "Đ� l� sự lầm lẫn của t�i," vị thống đốc n�i, v� lấy b�t ch� �ng gạch bỏ đi mấy chữ Thống đốc Kyoto. "H�y thưa lại với thầy anh."

"Ồ! đấy l� Kitagaki ư?" thiền sư reo l�n khi �ng nh�n thấy tấm thiếp. "Ta muốn gặp �ng bạn đ�."

* 31 *

MỌI THỨ ĐỀU HẠNG NHẤT

Khi Banzan đi ngang qua một khu chợ �ng bất chợt nghe được một cuộc đối thoại giữa một b�c b�n thịt v� người kh�ch h�ng của b�c ta.

"B�n cho t�i miếng thịt ngon nhất m� b�c c�," người kh�ch h�ng n�i.

"Mọi thứ trong cửa h�ng của t�i cũng đều l� hạng nhất cả," b�c h�ng thịt đ�p lại. "�ng kh�ng thể t�m thấy ở đ�y miếng thịt n�o m� kh�ng phải l� hạng nhất đ�u."

Nghe những lời đ�, Banzan trở n�n gi�c ngộ.

* 32 *

CH�T THỜI GIAN

BAO NGỌC B�U

Một l�nh ch�a hỏi Takuan, một thiền sư, để xin thầy khuy�n �ng phải d�ng thời giờ như thế n�o. �ng ta cảm thấy những ng�y của �ng qu� d�i khi tham gia nơi việc c�ng v� ngồi ngay đơ đ�n nhận sự t�n s�ng của mọi người.

Takuan viết t�m chữ H�n v� trao lại cho l�nh ch�a:

Kh�ng c� hai lần như ng�y nay

Ch�t thời gian bao ngọc b�u.

Ng�y n�y sẽ kh�ng trở lại

Mỗi ph�t đ�ng gi� một vi�n ngọc v� gi�.

* 33 *

B�N TAY

CỦA MOKUSEN

Mokusen Hiki đang sống trong một thiền viện ở tỉnh Tamba. Một trong những m�n đồ của �ng than phiền về t�nh keo kiệt của vợ anh ta.

Mokusen đến thăm vợ của người m�n đồ v� giơ nắm đấm của �ng ra trước mặt b� ấy.

"�ng định �m chỉ g� với c�i đ� vậy?" người đ�n b� ngạc nhi�n hỏi.

"Giả dụ nắm tay của ta cứ lu�n lu�n như thế đ�. B� gọi n� l� c�i g�?" �ng hỏi.

"Dị dạng," người đ�n b� trả lời.

Rồi �ng x�e b�n tay thẳng ra trước mặt b� ấy v� hỏi: "Giả dụ như nếu n� cứ lu�n lu�n như thế đ�. L�c đ� l� c�i g�?"

"Một loại dị dạng kh�c," người vợ n�i.

"Nếu b� hiểu được nhiều như vậy," Mokusen kết luận, "b� l� một người vợ tốt." Xong �ng ra về.

Sau lần viếng thăm của �ng, người vợ n�y phụ gi�p chồng b� trong việc ti�u pha cũng như d�nh dụm.

* 34 *

MỘT NỤ CƯỜI

TRONG CUỘC ĐỜI CỦA �NG

Được biết Mokugen chưa bao giờ cười cho đến tận ng�y cuối c�ng của �ng tr�n c�i dương gian. Khi tới giờ sắp qua đời �ng n�i với c�c đệ tử trung th�nh của �ng: "C�c con đ� theo học với ta hơn mười năm trời. H�y biểu lộ cho ta thấy c�ch l� giải thực sự của c�c con về Thiền. Ai diễn tả điều n�y minh bạch nhất sẽ l� người kế vị ta v� nhận y với b�t của ta."

Mọi người nh�n v�o gương mặt nghi�m trang của Mokugen, nhưng kh�ng một người n�o trả lời.

Encho, một đệ tử đ� ở với thầy m�nh một thời gian l�u rồi, đến b�n cạnh giường. Anh đẩy ch�n thuốc tới ph�a trước v�i ph�n. Đ� l� c�u anh trả lời cho c�i lệnh truyền.

N�t mặt thầy trở n�n nghi�m trang hơn nữa. "Đấy l� tất cả những g� m� con thấu triệt hay sao?" �ng hỏi.

Encho vươn tới v� chuyển c�i ch�n lui trở lại.

Một nụ cười đẹp đẽ tươi nở tr�n n�t mặt của Mokugen. "Thằng nh�i ranh," �ng n�i với Encho. "Mi theo ta đ� mười năm v� chưa hề thấy to�n thể tấm th�n của ta. H�y cầm lấy y v� b�t. Ch�ng thuộc về mi đ�."

* 35 *

THIỀN TỪNG PH�T

C�c thiền sinh phải ở với thầy của họ �t nhất cũng phải mười năm trước khi họ coi như c� thể dạy người kh�c. Tenno đến viếng thăm Nan-in. Tenno đ� trải qua thời gian học tập của anh v� đ� trở th�nh một thiền sư. Nhằm đ�ng v�o ng�y trời mưa, cho n�n Tenno đi guốc gỗ v� mang theo một c�y d�. Sau khi ch�o hỏi anh Nan-in nhận x�t: "Ta cho rằng anh đ� để đ�i guốc gỗ của anh trong ph�ng ph�a trước. Ta muốn biết c�i d� của anh ở ph�a b�n phải hay b�n tr�i đ�i guốc."

Tenno, bối rối, kh�ng trả lời ngay được. Anh ta nhận thức ra rằng anh ta chưa đủ sức để thể hiện được Thiền của anh trong từng ph�t. Anh trở th�nh học tr� của Nan-in, v� anh học hỏi th�m s�u năm nữa để th�nh tựu Thiền trong từng ph�t của m�nh.

* 36 *

MƯA HOA

Subhuti l� đệ tử của Đức Phật. Ng�i c� năng lực thấu triệt được tiềm lực của t�nh kh�ng, c�i quan điểm cho rằng chẳng c� chi hiện hữu ngo�i sự tương quan giữa chủ thể v� kh�ch thể.

Một ng�y Subhuti, trong một t�m trạng t�nh kh�ng si�u ph�m, đang ngồi dưới một c�i c�y. Hoa bắt đầu rơi rụng xung quanh ng�i.

"Ch�ng t�i đang t�n th�n ng�i về b�i giảng ph�p về t�nh kh�ng của ng�i," c�c thi�n thần th� thầm với ng�i.

"Nhưng t�i c� n�i g� đến t�nh kh�ng đ�u." Subhuti n�i.

"Ng�i chưa n�i về t�nh kh�ng, ch�ng t�i chưa nghe đến t�nh kh�ng," c�c thi�n thần đ�p lại. "Đ�y l� c�i t�nh kh�ng thực sự" V� c�c b�ng hoa rơi phủ xuống ng�i như mưa.

* 37 *

XUẤT BẢN KINH

Tetsugen, một người h�m mộ Thiền ở Nhật Bản, quyết định xuất bản kinh, m� l�c bấy giờ chỉ c� bằng chữ H�n. Những cuốn s�ch được đem in bằng những bản khắc gỗ mỗi lần bẩy ng�n bản, một c�ng t�c vĩ đại.

Tetsugen bắt đầu bằng c�ch du h�nh v� lạc quy�n tiền hiến tặng cho mục đ�ch n�y. Một v�i người c� thiện cảm tặng �ng cả trăm đồng tiền v�ng, nhưng hầu hết những lần kh�c �ng chỉ nhận được những đồng tiền lẻ. �ng cảm tạ mỗi người hiến tặng bằng một l�ng biết ơn ngang nhau. Sau mười năm Tetsugen c� đủ tiền để bắt đầu c�ng việc của �ng.

Nhưng l�c đ� bất ngờ s�ng Uji bị d�ng tr�n. Nạn đ�i xảy ra theo. Tetsugen mang tiền quỹ m� �ng đ� quy�n g�p được để in s�ch ra ti�u d�ng v�o việc cứu những người kh�c khỏi chết đ�i. Thế rồi �ng lại bắt đầu c�ng t�c lạc quy�n của �ng.

V�i năm sau đ� một bệnh dịch lan tr�n khắp nước. Tetsugen lại đem cho đi những g� �ng đ� quy�n g�p được, để gi�p đỡ d�n ch�ng của �ng.

Một lần thứ ba �ng lại tiến h�nh c�ng t�c của �ng, v� sau hai mươi năm nguyện ước của �ng đ� th�nh đạt. Những bản in d�ng để sản xuất ra những ấn bản đầu ti�n của kinh ng�y nay được trưng b�y tại tu viện Obaku ở Kyoto.

Người Nhật Bản kể cho con c�i họ nghe rằng Tetsugen đ� l�m ra được ba bộ kinh, v� rằng hai bộ v� h�nh đầu ti�n c�n vượt trội hơn cả bộ sau c�ng.

* 38 *

C�NG TR�NH CỦA GISHO

Gisho được thọ giới l�m ni c� l�c c� mười tuổi. C� được huấn luyện cũng giống như những ch� tiểu kh�c. Khi c� tới mười s�u tuổi c� di chuyển từ thiền sư n�y đến thiền sư kh�c để học hỏi với tất cả c�c vị đ�.

C� ở lại trong ba năm với Unzan, s�u năm với Gukei, nhưng vẫn chưa thể đạt được một c�i nh�n s�ng suốt. Cuối c�ng c� đến với thiền sư Inzan.

Inzan kh�ng c� một ch�t ph�n biệt g� về giới t�nh của c� cả. �ng rầy la c� như gi�ng b�o. �ng t�t tai c� để đ�nh thức bản t�nh thầm k�n của c�.

Ginsho ở lại với Inzan mười ba năm, v� rồi c� thấy ra được điều m� c� đang kiếm t�m!

Để vinh danh c�, Inzan viết một b�i thơ:

Ni c� n�y đ� theo học mười ba năm dưới sự chỉ dẫn của ta.

V�o buổi tối c� suy x�t những c�ng �n s�u xa nhất,

V�o buổi s�ng c� bị l�i cuốn v�o những c�ng �n kh�c.

Ni c� người Trung Hoa Tetsuma đ� vượt qua tất cả trước c�,

V� kể từ Mujaku chẳng c� ai ch�n ch�nh như Gisho n�y!

Tuy nhi�n c�n c� th�m nhiều cửa nữa m� c� phải vượt qua.

C� vẫn c�n phải nhận th�m nhiều c� đấm nữa từ nắm tay sắt của ta.

Sau khi Gisho gi�c ngộ c� đi đến tỉnh Banshu, khởi sự thiền viện ri�ng của c�, v� dạy hai trăm ni c� kh�c cho đến ng�y c� qua đời trong một năm v�o th�ng T�m.

* 39 *

NGỦ L�C BAN NG�Y

Thiền sư Soyen Shaku từ gi� thế gian n�y l�c �ng s�u mươi mốt tuổi. Ho�n tất sự nghiệp của đời �ng, �ng để lại một gi�o ph�p to lớn, phong ph� hơn gi�o ph�p của đa số những thiền sư kh�c rất nhiều. C�c học tr� của �ng thường hay ngủ l�c ban ng�y v�o giữa m�a hạ, v� trong l�c �ng bỏ qua việc n�y th� ch�nh bản th�n �ng, �ng kh�ng bao giờ bỏ ph� một ph�t n�o.

Khi �ng chỉ mới mười hai tuổi, �ng đ� học hỏi sự suy tư triết l� ph�i Tendai. Một ng�y m�a hạ trời oi nồng đến nỗi cậu b� Soyen duỗi ch�n ra v� ngủ thiếp đi khi thầy của cậu vắng xa.

Ba giờ đồng hồ đ� tr�i qua, khi th�nh l�nh thức dậy cậu nghe thấy thầy của cậu đi v�o, nhưng đ� qu� muộn rồi. Cậu nằm d�i ngay ra đấy, chắn ngang ngưỡng cửa v�o.

"Ta xin lỗi con, ta xin lỗi con," thầy của cậu n�i thầm th�, bước cẩn thận qua người của Soyen như thể l� bước qua người vị kh�ch qu� n�o đ� vậy. Sau chuyện n�y, Soyen kh�ng bao giờ c�n ngủ v�o buổi trưa nữa.

* 40 *

TRONG C�I MỘNG

"�ng thầy học của ch�ng t�i hay ngủ một giấc ngắn mỗi buổi trưa," một đệ tử của Soyen Shaku kể lại. "Bọn trẻ con ch�ng t�i hỏi thầy tại sao �ng l�m như vậy th� �ng bảo với ch�ng t�i l�: �Ta đi v�o c�i mộng để gặp c�c vị th�nh hiền thời xa xưa như ng�i Khổng Tử thường l�m.� Khi ng�i Khổng Tử ngủ, ng�i thường nằm mơ thấy c�c vị th�nh hiền thuở trước v� về sau n�y kể lại cho c�c đệ tử nghe về những vị n�y.

"Một ng�y nọ trời n�ng dữ dội cho n�n v�i đứa ch�ng t�i ngủ một giấc ngắn. Thầy học của ch�ng t�i la mắng ch�ng t�i. �Ch�ng con đi v�o c�i mộng để gặp c�c vị th�nh hiền thuở xa xưa tương tự như ng�i Khổng Tử đ� l�m vậy,� ch�ng t�i biện minh. �C�c vị th�nh hiền đ� nhắn nhủ c�i g� kh�ng?� thầy học của ch�ng t�i hỏi. Một đứa trong bọn ch�ng t�i trả lời: �Ch�ng con đ� đi v�o c�i mộng v� đ� gặp c�c vị th�nh hiền rồi hỏi c�c ng�i đ� rằng thầy học của ch�ng con c� đến đấy v�o mỗi buổi trưa hay kh�ng, nhưng c�c ng�i n�i rằng c�c ng�i chưa hề bao giờ tr�ng thấy một người n�o như vậy cả.�"

* 41 *

THIỀN CỦA JOSHU

Joshu khởi sự học Thiền khi �ng s�u mươi tuổi v� tiếp tục cho đến l�c �ng t�m mươi tuổi, khi m� �ng gi�c ngộ Thiền.

�ng giảng dạy từ l�c t�m mươi tuổi cho đến khi �ng một trăm hai mươi tuổi.

C� một lần một thiền sinh hỏi �ng: "Nếu con chẳng c� g� trong t�m của con, th� con sẽ phải l�m g�?"

Joshu trả lời: "H�y liệng n� ra ngo�i."

"Nhưng nếu con chẳng c� g� cả, th� l�m sao con liệng n� ra được?" người hỏi tiếp tục hỏi.

"Được th�i" Joshu n�i " vậy h�y mang n� ra."

* 42 *

C�U TRẢ LỜI

CỦA NGƯỜI CHẾT

Khi Mamiya, người m� về sau trở th�nh một nh� thuyết ph�p nổi danh, đến một thiền sư để được hướng dẫn ri�ng tư, �ng được y�u cầu phải giải th�ch về �m thanh của một b�n tay.

Mamiya tập trung xem �m thanh của một b�n tay c� thể l� c�i g�. "Con vẫn chưa t�ch cực suy tư cho đầy đủ," thầy của �ng n�i với �ng. "Con bị r�ng buộc qu� nhiều đến thức ăn, t�i sản, vật dụng v� c�i �m thanh đ�. Chắc sẽ tốt đẹp hơn nếu con chết đi. Như vậy sẽ giải quyết được vấn đề."

Lần sau Mamiya hiện diện trước mặt thầy của �ng th� �ng lại bị hỏi l� đ� c� g� để biểu lộ về c�i �m thanh của một b�n tay hay kh�ng. Mamiya lập tức ng� lăn ra như l� �ng đ� chết rồi.

"Con đ� chết th� được lắm" thiền sư n�i. "Nhưng về c�i �m thanh đ� th� thế n�o?"

"Con vẫn chưa giải đ�p được c�i đ�," Mamiya trả lời, ngước nh�n l�n.

"Những người chết đ�u c� n�i được," thầy l�n tiếng. "H�y ra ngay!"

* 43 *

THIỀN TRONG CUỘC ĐỜI

MỘT NGƯỜI H�NH KHẤT

Tosui l� một thiền sư nổi danh v�o thời của �ng. �ng đ� sống trong nhiều thiền viện v� giảng dạy tại c�c tỉnh kh�c nhau.

Ng�i thiền viện sau c�ng �ng gh� thăm tụ họp qu� nhiều m�n sinh cho n�n �ng n�i với họ rằng �ng sẽ ho�n to�n từ bỏ hẳn c�ng t�c giảng thuyết . �ng khuy�n họ n�n ph�n t�n ra v� đi tới bất cứ nơi n�o m� họ mong muốn. Sau đ� kh�ng một ai c�n thấy được ch�t dấu t�ch n�o của �ng nữa.

Ba năm sau một trong số những m�n sinh của �ng kh�m ph� thấy �ng đang sống với một v�i người h�nh khất dưới một c�y cầu ở Kyoto. Anh ta lập tức năn nỉ Tosui dạy anh.

"Nếu anh c� thể l�m được như ta l�m d� chỉ trong v�i ng�y th�i, ta c� thể dạy," Tosui trả lời.

V� thế anh m�n sinh cũ ăn mặc như một người h�nh khất v� sống qua một ng�y với Tosui. Ng�y h�m sau một trong số những người h�nh khất qua đời. Tosui v� m�n sinh của �ng khi�ng c�i x�c đi v�o l�c nửa đ�m v� ch�n x�c đ� tr�n một sườn n�i. Sau đ� họ trở về nơi tr� ẩn của họ dưới c�y cầu.

Tosui ngủ y�n suốt đ�m c�n lại, nhưng anh m�n sinh kh�ng thể ngủ được. Khi trời s�ng Tosui n�i: "Ch�ng ta kh�ng phải xin ăn h�m nay. �ng bạn qu� cố của ch�ng ta đ� để lại một �t ở đằng kia" Nhưng anh m�n sinh kh�ng ăn nổi một miếng n�o cả.

"Ta đ� bảo l� anh kh�ng thể l�m được như ta m�," Tosui kết luận. "H�y đi ra khỏi đ�y v� đừng quấy nhiễu ta nữa."

* 44 *

KẺ TRỘM

TRỞ TH�NH ĐỆ TỬ

Một đ�m khi Shichiri Kojun đang tụng kinh th� một t�n trộm với một thanh kiếm sắc nhọn bước v�o, đ�i đưa tiền nếu kh�ng �ng sẽ mất mạng.

Shichiri bảo hắn: "Đừng quấy rầy ta. Anh c� thể t�m thấy tiền trong c�i ngăn k�o kia." Rồi �ng tiếp tục tụng kinh.

Một l�t sau đ� �ng ngừng lại v� k�u l�n: "Đừng lấy hết cả đấy nh�. Ta cần một �t để trả tiền thuế ng�y mai."

T�n x�m nhập lượm lặt gần hết số tiền v� sắp sửa chuồn đi. "H�y c�m ơn người ta khi anh nhận một m�n qu� tặng chứ," Shichiri n�i th�m. T�n trộm cảm tạ �ng v� bỏ đi.

Một v�i ng�y sau đ� t�n n�y bị bắt v� th� tội, trong c�c tội th� nhận n�y c� c�i tội li�n quan đến Shichiri. Khi Shichiri được mời tới như l� một nh�n chứng �ng n�i: "Người n�y kh�ng phải l� kẻ trộm, �t nhất l� ri�ng về phần li�n quan tới t�i. T�i đ� cho anh ấy tiền v� anh ấy đ� cảm tạ t�i về chuyện đ�."

Sau khi đ� m�n thời hạn ở t�, anh ch�ng t�m đến Shichiri v� trở th�nh đệ tử của �ng.

* 45 *

�NG V� SAI

Khi Bankei tổ chức những tuần an cư để thiền định, c�c m�n sinh từ nhiều nơi tr�n nước Nhật Bản tới tham dự. Một lần trong những buổi tụ họp n�y một m�n sinh bị bắt về tội ăn trộm. C�ng chuyện được tr�nh l�n Bankei với lời thỉnh cầu rằng kẻ phạm tội phải bị trục xuất. Bankei đ� bỏ qua nội vụ.

Sau đ� m�n sinh n�y bị bắt trong một h�nh động tương tự, v� Bankei lại vẫn kh�ng quan t�m đến sự việc. Điều n�y l�m những m�n sinh kh�c tức giận, họ liền thảo một tờ thỉnh nguyện đ�i đuổi t�n trộm cắp ra, tuy�n bố rằng nếu kh�ng l�m vậy th� họ sẽ c�ng nhau bỏ đi.

Khi Bankei đọc xong tờ thỉnh nguyện �ng gọi tất cả m�n sinh lại trước mặt �ng. "C�c anh l� những anh em kh�n ngoan," �ng n�i với họ. "C�c anh biết c�i g� l� đ�ng v� c�i g� kh�ng đ�ng. C�c anh c� thể đi nơi kh�c để tu học nếu c�c anh muốn, nhưng người anh em đ�ng thương n�y lại kh�ng biết đến cả ph�n biệt đ�ng với sai. Ai sẽ dạy dỗ anh ấy nếu ta kh�ng dạy. Ta sẽ lưu giữ anh ấy ở đ�y cho d� tất cả c�c anh c�n lại c� bỏ đi hết."

Một suối nước mắt đ� rửa sạch khu�n mặt người anh em trộm cắp. Mọi tham muốn trộm cắp đều biến mất đi.

* 46 *

CỎ V� C�Y

SẼ GI�C NGỘ NHƯ THẾ N�O?

Trong thời đại Kamakura, Shinkan theo học Tendai s�u năm v� rồi học Thiền bảy năm; sau đ� �ng đi tới Trung Hoa v� suy tưởng về Thiền th�m mười ba năm nữa.

Khi �ng trở về Nhật Bản nhiều người muốn phỏng vấn �ng v� hỏi những c�u b� hiểm. Nhưng khi Shinkan tiếp kh�ch, việc đ� cũng kh�ng thường xảy ra, �ng �t khi trả lời những c�u hỏi của họ.

Một ng�y một thiền sinh năm mươi tuổi n�i với Shinkan: "T�i đ� học hỏi m�n ph�i tư duy Tendai từ khi t�i l� một cậu b�, nhưng c� một điều trong đ� t�i kh�ng hiểu nổi. Tendai quan niệm rằng ngay cả cỏ v� c�y cũng c� thể trở n�n gi�c ngộ được. Đối với t�i điều n�y tỏ ra rất l� lạ l�ng."

"C� lợi �ch chi khi thảo luận xem cỏ v� c�y sẽ trở n�n gi�c ngộ như thế n�o?" Shinkan hỏi. "Vấn đề l� l�m thế n�o để ch�nh �ng c� thể trở n�n như vậy chứ. �ng c� bao giờ suy nghĩ đến điều đ� kh�ng?"

"T�i chưa bao giờ nghĩ đến điều n�y theo c�ch đ� cả," �ng gi� lấy l�m ngạc nhi�n.

"Vậy h�y đi về nh� v� suy tư về điều n�y nh�," Shinkan chấm dứt.

* 47 *

NGHỆ SỸ KEO BẨN

Gessen l� một �ng sư nghệ sỹ. Trước khi �ng bắt đầu một bức vẽ hay bức họa �ng lu�n lu�n đ�i hỏi phải được trả tiền trước, v� tiền c�ng của �ng th� cao. �ng được người ta biết đến như l� "Nghệ Sỹ Keo Bẩn."

Một c� n�ng kỹ nữ c� một lần đặt �ng thực hiện một bức họa. "C� c� thể trả được bao nhi�u tiền?" Gessen hỏi.

"�ng muốn đ�i bao nhi�u cũng được," c� g�i trả lời, "nhưng t�i muốn �ng l�m c�ng việc ở trước mặt t�i."

V� rồi tới một ng�y nọ Gessen được c� n�ng kỹ nữ mời đến. C� ta đang mở tiệc đ�i kh�ch quen của c�.

Gessen với đường n�t c�y cọ t�i t�nh đ� vẽ bức tranh. Khi bức tranh được ho�n th�nh �ng đ�i trả c�i gi� cao nhất v�o thời của �ng.

�ng đ� nhận được tiền c�ng trả cho �ng. Rồi c� n�ng kỹ nữ quay sang kh�ch quen của c�, c� n�i: "Tất cả những c�i m� nh� nghệ sỹ n�y muốn l� tiền. Những bức họa của �ng ấy th� đẹp đẽ đấy nhưng t�m hồn �ng th� nhơ bẩn; tiền bạc đ� khiến cho n� trở th�nh b�n lầy. Được vẽ bởi một t�m hồn nhớp nh�a như thế, t�c phẩm của �ng ta kh�ng xứng đ�ng để được triển l�m. N� chỉ đ�ng vẽ tr�n một trong những quần �o l�t của t�i m� th�i."

Cởi v�y ra, c� liền y�u cầu Gessen vẽ một bức tranh kh�c ở tr�n ph�a sau v�y l�t của c�.

"C� sẽ trả bao nhi�u n�o?" Gessen hỏi.

"�, bất cứ gi� n�o," c� g�i trả lời.

Gessen đ�i một gi� kh� tưởng tượng ra nổi, vẽ bức tranh theo c�ch được y�u cầu, v� bỏ đi.

Về sau mọi người mới biết rằng Gessen c� những l� do n�y để m� ham muốn tiền bạc:

Một nạn đ�i khủng khiếp thường xảy ra trong tỉnh của �ng. Người gi�u kh�ng cứu gi�p người ngh�o, cho n�n Gessen c� một nh� kho b� mật, kh�ng ai biết, nơi đ� �ng chứa đầy th�c l�a, chuẩn bị cho những trường hợp khẩn cấp n�y.

Từ l�ng của �ng tới Lăng Mộ Quốc Gia đường đi ở trong t�nh trạng rất xấu v� nhiều người qua lại bị khốn khổ khi vượt ngang n�. �ng muốn l�m một con đường tốt hơn.

Thầy của �ng đ� qua đời m� kh�ng thực hiện được ước nguyện của thầy l� x�y cất một thiền viện, v� Gessen mong ước ho�n th�nh thiền viện n�y cho thầy.

Sau khi Gessen đ� thực hiện xong ba điều ước nguyện của �ng, �ng vứt bỏ đi b�t cọ c�ng những dụng cụ nghệ thuật của m�nh, v� lui v�o n�i, kh�ng bao giờ vẽ nữa.

* 48 *

SỰ C�N ĐỐI CH�NH X�C

Sen no Rikyu, một �ng thầy về tr�, muốn treo một giỏ hoa tr�n một cột trụ. �ng y�u cầu một người thợ mộc gi�p �ng, v� hướng dẫn cho người thợ treo n� cao hơn hay thấp hơn một ch�t, qua b�n phải hay b�n tr�i, cho đến khi �ng t�m ra được đ�ng c�i chỗ ch�nh x�c. "Chỗ đ� đấy," sau c�ng Sen no Rikyu n�i.

Người thợ mộc, để thử �ng thầy, đ�nh dấu điểm đ� v� rồi giả bộ như đ� qu�n mất đi. Phải chỗ n�y kh�ng? "C� lẽ l� c�i chỗ n�y đ�y?" người thợ mộc vừa hỏi, vừa chỉ v�o những chỗ kh�c biệt tr�n cột trụ.

Nhưng tri gi�c về sự c�n đối của �ng thầy về tr� ch�nh x�c đến mức độ l� cho đến khi người thợ mộc chỉ lại đ�ng ngay v�o c�i điểm tương đồng trước th� vị tr� đ� mới được chấp nhận.

* 49 *

�NG PHẬT MŨI ĐEN

Một ni c� đang mong t�m gi�c ngộ tạo ra một pho tượng Phật v� gi�t tượng bằng v�ng l�. Đi bất cứ chỗ n�o c� cũng mang �ng Phật v�ng n�y theo với c�.

Nhiều năm trời tr�i qua, vẫn mang theo �ng Phật của m�nh, ni c� đến cư tr� trong một ng�i ch�a nhỏ b� ở một v�ng th�n qu�, trong đ� đ� c� rất nhiều �ng Phật, mỗi �ng c� một b�n thờ đặc biệt ri�ng rẽ.

Ni c� muốn đốt hương trước �ng Phật v�ng của c�. C� � kh�ng muốn cho hương thơm bay lan sang c�c �ng Phật kh�c, c� mới s�ng chế ra một c�i miệng phễu xuy�n qua đ� kh�i hương chỉ bay l�n tới pho tượng của c� th�i. C�ch n�y l�m cho c�i mũi của �ng Phật v�ng đen đi, khiến mũi xấu x� một c�ch đặc biệt.

* 50 *

SỰ GI�C NGỘ MINH BẠCH

CỦA RYONEN

Nữ tu Phật gi�o được biết đến với t�n l� Ryonen sinh năm 1797. C� l� một người ch�u g�i của vị tướng qu�n Nhật Bản nổi tiếng Shingen. Nhờ đến thi�n t�i thi ph� v� sắc đẹp quyến rũ của c� m� v�o năm mười bảy tuổi c� được phục dịch ho�ng hậu như một trong những mệnh phụ triều đ�nh. Mặc d� h�y c�n ở v�o một tuổi trẻ như vậy m� danh vọng đ� chờ đ�n c�.

Ho�ng hậu k�nh y�u đột ngột qua đời v� những mộng tưởng đầy triển vọng của Ryonen tan biến đi mất. C� nhận thức được một c�ch nhạy b�n về sự v� thường của cuộc đời trong c�i nh�n gian n�y. Rồi v� thế m� c� muốn học Thiền.

Tuy nhi�n những th�n nh�n của c� kh�ng đồng � v� trong thực tế �p c� lập gia đ�nh. Với một lời hứa hẹn l� c� c� thể trở th�nh một ni c� sau khi c� sinh được ba con, Ryonen đồng �. Trước khi được hai mươi lăm tuổi c� đ� ho�n tất điều kiện n�y. Do vậy chồng c� v� c�c th�n nh�n của c� kh�ng thể n�o c�n ngăn trở được � muốn của c� nữa. C� xuống t�c, lấy t�n l� Ryonen, c� nghĩa l� gi�c ngộ minh bạch, v� bắt đầu cuộc h�nh hương của c�.

C� đến th�nh phố Edo v� thỉnh cầu Tetsugyu th�u nhận c� l�m đệ tử. Nh�n tho�ng qua, �ng thầy kh�ng nhận c� v� c� qu� đẹp.

Ryonen đi tới một �ng thầy kh�c l� Hakuo. Hakuo từ chối c� với c�ng một l� do, n�i rằng c�i sắc đẹp của c� chỉ mang lại phiền to�i.

Ryonen b�n lấy một b�n ủi n�ng v� �p n� l�n mặt c�. Trong một chốc l�t sắc đẹp của c� biến mất đi vĩnh viễn.

Hakuo do vậy th�u nhận c� l�m một đệ tử.

Để kỷ niệm cơ hội n�y, Ryonen đ� viết một b�i thơ ph�a sau một tấm gương nhỏ:

Khi phục dịch Ho�ng hậu của ta, ta đ� đốt hương để ướp thơm quần �o đẹp đẽ của m�nh,

B�y giờ l�m kẻ khất sĩ kh�ng nh� ta đốt mặt m�nh để v�o một thiền viện.

Khi Ryonen sắp từ gi� c�i nh�n gian n�y, c� viết một b�i thơ kh�c:

S�u mươi s�u lần đ�i mắt n�y đ� chứng kiến cảnh vật thay đổi của m�a thu.

Ta đ� n�i đầy đủ về �nh trăng,

Đừng hỏi g� th�m nữa.

H�y chỉ lắng nghe �m thanh của ng�n th�ng v� b�ch hương khi kh�ng c� gi� rung động.

* 51 *

BỘT ĐẬU N�NH CHUA

�ng sư nấu ăn Dairyo, ở tại tu viện của Bankei, quyết định rằng �ng sẽ chăm s�c kỹ lưỡng cho sức khỏe của vị thầy gi� nua của �ng v� chỉ dọn cho thầy m�n bột đậu n�nh tươi m� th�i, một thứ bột đậu n�nh trộn với l�a m� v� men bia thường l�n men. Bankei nhận thấy rằng m�nh được dọn cho ăn m�n bột đậu n�nh ngon hơn c�c m�n sinh của m�nh b�n hỏi: "Ai l� người nấu ăn ng�y h�m nay?"

Dairyo được đưa đến tr�nh diện thầy. Bankei hay biết rằng v� tuổi t�c v� thứ bậc của m�nh m� m�nh được d�ng m�n bột đậu n�nh tươi m� th�i. V� vậy �ng n�i với người nấu ăn: "Như thế l� con cho rằng ta chẳng n�n ăn chi hết." N�i vậy xong �ng v�o ph�ng �ng v� kh�a cửa lại.

Dairyo, ngồi ph�a ngo�i cửa, xin thầy m�nh tha lỗi. Bankei chẳng trả lời. Trong bảy ng�y Dairyo ngồi ở b�n ngo�i v� Bankei b�n trong.

Sau ch�t, trong thế c�ng, một đệ tử n�i lớn tiếng với Bankei: "Thầy th� c� thể kh�ng sao đ�u, �ng thầy gi� ơi, nhưng anh m�n sinh trẻ n�y ở đ�y th� cần phải ăn chứ. Anh ấy kh�ng c� thể tiếp tục nhịn ăn m�i đ�u!"

Tới l�c đ� th� Bankei mở cửa ra. �ng mỉm cười. �ng bảo Dairyo: "Ta muốn được ăn c�ng m�n ăn giống như những đệ tử kh�c của ta. Khi con trở n�n l�m thầy ta kh�ng muốn con qu�n điều n�y."

* 52 *

�NH S�NG CỦA CON

C� THỂ TẮT

Một m�n sinh Tendai, một trường ph�i triết học Phật gi�o, đi tới thiền viện của Gasan l�m một thiền sinh. Khi anh sắp rời đi v�o một v�i năm sau, Gasan b�o cho anh biết trước rằng: "Nghi�n cứu ch�n l� về l� thuyết chỉ �ch lợi như l� một phương c�ch th�u thập những t�i liệu giảng ph�p. Nhưng n�n nhớ rằng trừ phi con thiền định ki�n tr�, nếu kh�ng th� �nh s�ng ch�n l� của con c� thể tắt đi mất."

* 53 *

NGƯỜI CHO N�N C�M ƠN

Khi Seisetsu l�m thiền sư của Engaku ở v�o thời Kamakura, thầy cần d�ng những cơ sở lớn hơn, v� trong những nơi thầy đang giảng dạy qu� đ�ng người. Umezu Seibei, một thương gia ở Edo, quyết định hiến tặng năm trăm lượng v�ng gọi l� ryo cho việc x�y dựng một ng�i trường rộng r�i hơn. �ng mang tiền n�y đến cho thầy.

Seisetsu n�i: "Được lắm. T�i sẽ nhận m�n tiền đ�."

Umezu trao cho Seisetsu t�i v�ng, nhưng �ng kh�ng h�i l�ng với th�i độ của �ng thầy. Một người c� thể sống được suốt cả năm với ba lượng, v� �ng thương gia lại chẳng hề được c�m ơn với năm trăm lượng.

"Trong t�i n�y l� năm trăm lượng," Umezu �m chỉ.

"�ng đ� n�i với t�i điều đ� trước đ�y rồi," Seisetsu trả lời.

"Cho d� rằng t�i l� một thương gia gi�u c�, năm trăm lượng l� m�n tiền lớn đấy," Umezu n�i.

"�ng muốn t�i c�m ơn �ng v� c�i m�n tiền đ� hay sao đ�y?" Seisetsu hỏi.

"Thầy n�n l�m như thế chứ," Umezu đ�p lại.

"Tại sao t�i phải n�i vậy nhỉ?" Seisetsu thắc mắc. "Người đem tặng n�n c�m ơn chứ."

* 54 *

DI NG�N V�

CH�C THƯ CUỐI C�NG

Ikkyu, một thiền sư nổi tiếng của thời đại Ashikaga, l� con trai của ho�ng đế. Khi �ng c�n rất nhỏ, mẹ �ng đ� rời bỏ cung điện v� đi học Thiền trong một thiền viện. C�ng theo đường đ� m� ho�ng tử Ikkyu cũng đ� trở th�nh một thiền sinh. Khi mẹ �ng mất đi, b� để lại cho �ng một bức thư. Bức thư viết:

Gởi Ikkyu:

Mẹ đ� ho�n th�nh sự nghiệp của mẹ trong c�i đời n�y v� b�y giờ trở về nơi Bất Diệt. Mẹ cầu mong con trở th�nh một thiền sinh giỏi v� ngộ ra được Phật t�nh của con. Con sẽ biết được l� mẹ ở trong địa ngục hoặc mẹ c� lu�n lu�n kề b�n con hay kh�ng.

Nếu con trở th�nh một kẻ nhận thức ra được rằng Đức Phật v� người theo ng�i l� Bồ Đề Đạt Ma đều l� những vị phục vụ của ri�ng con, con c� thể ngưng chuyện học hỏi lại v� l�m việc cho nh�n loại. Đức Phật đ� thuyết ph�p trong bốn mươi ch�n năm v� trong suốt thời gian đ� đ� kh�m ph� ra l� kh�ng cần thiết phải n�i một lời n�o. Con phải biết l� v� sao chứ. Nhưng nếu con kh�ng biết v� tuy nhi�n lại đang mong muốn được biết, th� h�y n�n tr�nh suy tư một c�ch v� �ch nh�.

Mẹ của con,

Kh�ng sinh, kh�ng tử.

Ng�y đầu Th�ng Ch�n.

T�i b�t: Lời dạy của Đức Phật l� chủ yếu nhắm v�o mục đ�ch gi�c ngộ những kẻ kh�c. Nếu con lệ thuộc v�o bất cứ một phương thức n�o của lời dạy đ�, th� con chẳng l� c�i g� cả m� chỉ c�n l� một con c�n tr�ng ngu dốt. C� đến 80.000 cuốn s�ch về Phật gi�o v� nếu con phải đọc tất cả kinh điển đ� m� vẫn chưa nhận ra được bản t�nh của ch�nh con, con sẽ kh�ng hiểu được ngay cả l� thư n�y. Đ�y l� di ng�n v� ch�c thư của mẹ.

* 55 *

TR� SƯ V� KẺ �M S�T

Taiko, một chiến sỹ sống ở Nhật Bản trước thời đại Tokugawa, học Cha-no-yu, nghi thức uống tr�, với Sen no Rikyu, một vị thầy về sự diễn tả vẻ điềm tĩnh v� thoả nguyện c� t�nh c�ch thẩm mỹ đ�.

Chiến sỹ phụ t� của Taiko t�n l� Kato lại suy diễn rằng l�ng đam m� nghi thức uống tr� của cấp tr�n của anh ta l� một sự sao l�ng c�ng việc quốc gia, cho n�n anh quyết định hạ s�t Sen no Rikyu. Anh l�m bộ như đến viếng thăm x� giao vị tr� sư v� được mời uống tr�.

Vị tr� sư, �ng rất kh�o l�o trong m�n nghệ thuật của m�nh, nh�n tho�ng đ� nhận ra � định của anh chiến sỹ, v� vậy �ng mời Kato bỏ kiếm ở b�n ngo�i trước khi bước v�o ph�ng dự nghi lễ, giải th�ch rằng Cha-no-yu l� biểu tượng cho ch�nh sự b�nh an.

Kato kh�ng chịu nghe theo c�ch đ�. "T�i l� một chiến sỹ," anh n�i. "T�i lu�n lu�n mang kiếm theo với t�i. Cha-no-yu hay kh�ng Cha-no-yu, t�i vẫn giữ kiếm."

"Cũng được th�i. H�y mang kiếm của anh v�o v� d�ng ch�t tr�," Sen no Rikyu ưng thuận.

C�i ấm đang s�i tr�n lửa than. Th�nh l�nh Sen no Rikyu lật ấm nghi�ng qua. Hơi nước ch�y x�o bốc l�n, tỏa ra đầy khắp cả căn ph�ng to�n kh�i v� tro bụi. Anh chiến sỹ giật m�nh chạy ra ngo�i.

Vị tr� sư xin lỗi. "Đ� l� lỗi của t�i. H�y v�o trở lại v� d�ng ch�t tr�. T�i cầm kiếm của anh phủ tro bụi đ�y v� t�i sẽ lau sạch n� rồi đưa lại cho anh."

Trong t�nh trạng kh� khăn l�ng t�ng n�y anh chiến sỹ nhận ra rằng anh kh�ng thể dễ m� hạ s�t được vị tr� sư, n�n anh bỏ � định.

* 56 *

CH�NH ĐẠO

Ngay trước khi Ninakawa từ trần thiền sư Ikkyu đến thăm �ng ta. "T�i sẽ tiếp dẫn cho �ng nh�?" Ikkyu hỏi.

Ninakawa trả lời: "T�i đến đ�y một m�nh v� t�i ra đi một m�nh. �ng c� thể gi�p đỡ được g� cho t�i đ�y?"

Ikkyu trả lời: "Nếu �ng nghĩ rằng �ng thực sự đến v� đi, điều đ� l� vọng tưởng của �ng. Để t�i chỉ cho �ng thấy con đường tr�n đ� kh�ng c� đến v� chẳng c� đi."

Với những lời của m�nh, Ikkyu đ� vạch ra cho thấy con đường s�ng tỏ khiến Ninakawa mỉm cười v� l�a đời.

* 57 *

CỬA THI�N ĐƯỜNG

Một ch�ng l�nh t�n l� Nobushige t�m tới Hakuin v� hỏi: "Thật sự l� c� một thi�n đường v� một địa ngục hay kh�ng?"

"Anh l� ai?" Hakuin hỏi.

"T�i l� một hiệp sĩ," ch�ng chiến sĩ trả lời.

"Anh m� l� l�nh �!" Hakuin k�u l�n. "Loại giới chức n�o m� lại nhờ anh l�m kẻ hộ vệ cho m�nh? Mặt anh tr�ng giống như mặt của một t�n ăn m�y."

Nobushige nổi cơn tức giận đến độ bắt đầu r�t kiếm của ch�ng ta ra, nhưng Hakuin n�i tiếp: "Vậy l� anh c� một thanh kiếm! Kh� giới của anh c� lẽ qu� c�n lụt l�m sao ch�m được đầu của ta."

Khi Nobushige r�t kiếm của ch�ng Hakuin chỉ tr�ch: "Cửa địa ngục mở ra đ�y n�y!"

Với những lời n�y ch�ng hiệp sĩ, nhận thức ra được phương ph�p gi�o huấn của thiền sư, tra kiếm v�o trong bao v� c�i ch�o.

"Cửa thi�n đường mở ra đấy th�i," Hakuin n�i.

* 58 *

BẮT GIỮ �NG PHẬT Đ�

Một người l�i bu�n mang năm mươi cuộn h�ng b�ng g�n tr�n vai dừng ch�n lại nghỉ để tr�nh c�i n�ng ban ng�y dưới một nơi cư tr� ở đ� c� dựng một tượng Phật lớn bằng đ�. Tại đ� �ng ta ngủ thiếp đi, v� khi �ng tỉnh giấc dậy th� h�ng h�a của �ng đ� biến đi mất. �ng lập tức tr�nh b�o sự việc cho cảnh s�t.

Một quan t�a t�n l� O-oka mở phi�n t�a để cứu x�t. "�ng Phật bằng đ� đ� c� thể đ� lấy trộm số h�ng h�a," quan t�a kết luận. "�ng ta ch�nh ra phải chăm lo cho hạnh ph�c của người d�n, nhưng �ng đ� kh�ng ho�n th�nh nhiệm vụ th�nh thiện của �ng. H�y bắt giữ �ng ấy."

Cảnh s�t bắt giữ �ng Phật bằng đ� v� khi�ng tượng v�o trong t�a �n. Một đ�m đ�ng huy�n n�o theo sau pho tượng, t� m� muốn hay biết xem loại ph�n quyết n�o m� quan t�a sẽ tuy�n xử.

Khi O-oka ra ngồi tr�n ghế thẩm ph�n, �ng liền khiển tr�ch đ�m th�nh giả ồn �o. "C�c ngươi c� quyền g� m� ra trước t�a �n cười cợt v� đ�a bỡn như thế n�y? C�c ngươi phạm tội khinh thường t�a �n n�n phải bị phạt tiền v� t� giam."

Mọi người vội v�ng xin lỗi. "Ta sẽ phải phạt c�c ngươi một khoản tiền," quan t�a n�i, "nhưng ta sẽ khoan hồng khoản đ� miễn l� mỗi người trong đ�m c�c ngươi phải mang một cuộn b�ng g�n đến nạp t�a trong hạn ba ng�y. Ai kh�ng thi h�nh lệnh n�y sẽ bị bắt giữ."

Một trong những cuộn h�ng m� người d�n mang tới liền ngay tức khắc được �ng l�i bu�n nhận ra l� của ri�ng �ng, v� do đ� t�n kẻ trộm đ� bị kh�m ph� ra một c�ch dễ d�ng. �ng l�i bu�n th�u hồi lại h�ng h�a của �ng ta v� c�c cuộn b�ng g�n được trả lại cho d�n ch�ng.

* 59 *

NHŨNG CHIẾN SĨ

NH�N ĐẠO

C� lần một sư đo�n qu�n đội Nhật Bản tập trận giả v� v�i người trong đ�m sĩ quan thấy cần thiết phải đặt bộ tham mưu của họ trong thiền viện của Gasan.

Gasan bảo nh� bếp của �ng: "Chỉ dọn cho c�c sĩ quan ăn c�ng một m�n thanh đạm m� ch�ng ta ăn."

Điều n�y l�m cho đ�m người trong qu�n đội nổi giận, v� họ thường được hưởng một sự đối đ�i rất l� t�n k�nh. Một người đến gặp Gasan v� n�i: "�ng nghĩ ch�ng t�i l� ai? Ch�ng t�i l� chiến sĩ, hy sinh mạng sống của ch�ng t�i cho đất nước ch�ng ta. Tại sao �ng kh�ng đối xử với ch�ng t�i một c�ch tương xứng chứ?"

Gasan trả lời một c�ch nghi�m nghị: "�ng nghĩ ch�ng t�i l� ai? Ch�ng t�i l� những chiến sĩ nh�n đạo, nhắm mục ti�u cứu vớt tất cả ch�ng sinh."

* 60 *

CON ĐƯỜNG HẦM

Zenkai, con trai của một hiệp sĩ, du h�nh tới Edo v� ở đ� trở th�nh người hầu cận của một vi�n chức cao cấp. Ch�ng y�u b� vợ của vi�n chức v� chuyện n�y bị kh�m ph� ra. Để tự vệ, ch�ng hạ s�t vi�n chức. Rồi ch�ng trốn đi với người vợ.

Cả hai người về sau n�y trở th�nh những t�n trộm cắp. Nhưng người đ�n b� tham lam qu� đ�ng khiến cho Zenkai trở n�n khinh gh�t. Cuối c�ng, bỏ rơi b� ta, ch�ng du h�nh tới phương xa tận tỉnh Buzen, ở đ� ch�ng trở n�n một kẻ h�nh khất lang thang.

Để chuộc lại dĩ v�ng của ch�ng, Zenkai quyết định thực hiện một v�i h�nh vi tốt đẹp trong cuộc đời ch�ng. Biết được rằng c� một con đường nguy hiểm băng qua một dốc n�i đ� g�y ra chuyện chết ch�c v� thương t�ch cho nhiều người, ch�ng quyết ch� đ�o một con đường hầm xuy�n qua n�i tại chỗ đ�.

Đi xin ăn v�o ban ng�y, Zenkai l�m việc đ�o hầm v�o ban đ�m. Khi ba mươi năm trời đ� tr�i qua, đường hầm d�i 2,280 bộ, cao 20 bộ, v� rộng 30 bộ.

Hai năm trước khi c�ng việc ho�n tất, anh con trai vi�n chức bị ch�ng hạ s�t trước đ�y, nay đ� l� một tay kiếm đi�u luyện, kiếm được ra Zenkai v� t�m tới để giết ch�ng hầu trả th�.

"Ta sẽ nộp mạng của ta cho anh một c�ch tự nguyện," Zenkai n�i. "Chỉ xin để cho ta l�m xong c�ng tr�nh n�y. V�o ng�y m� c�ng việc ho�n tất, l�c đ� anh c� thể giết ta."

Do đ� người con chờ đợi đến ng�y. V�i th�ng đ� qua đi v� Zenkai tiếp tục đ�o. Anh con trai trở n�n ch�n nản v� chẳng l�m g� cả n�n bắt đầu gi�p để đ�o. Sau khi anh ta đ� gi�p được hơn một năm trời, anh trở n�n kh�m phục � ch� dũng m�nh v� tư c�ch của Zenkai.

Cuối c�ng đường hầm đ� ho�n tất v� mọi người c� thể xử dụng được n� v� qua lại an to�n.

"B�y giờ h�y ch�m đầu ta đi," Zenkai n�i. "C�ng tr�nh của ta đ� xong rồi."

"L�m sao con lại c� thể ch�m đầu của ch�nh thầy m�nh được?" người thanh ni�n hỏi với lệ tr�n tr�n mắt anh.

* 61 *

GUDO V� HO�NG ĐẾ

Ho�ng đế Goyozei đang học Thiền với Gudo. Ho�ng đế hỏi: "Trong Thiền, ch�nh t�m n�y l� Phật. Vậy c� đ�ng kh�ng?"

Gudo trả lời: "Nếu t�i n�i đ�ng, th� ng�i sẽ nghĩ rằng ng�i hiểu m� kh�ng hiểu g� cả. Nếu t�i n�i kh�ng, th� t�i lại n�i ngược với một sự kiện m� nhiều người hiểu rất r�."

V�o m�t ng�y kh�c ho�ng đế hỏi Gudo: "Người gi�c ngộ đi về đ�u khi người đ� l�a đời?"

Gudo trả lời: "T�i kh�ng biết."

"Tại sao thầy lại kh�ng biết?" ho�ng đế hỏi.

"Bởi v� t�i chưa chết," Gudo trả lời.

Ho�ng đế do dự hỏi th�m nữa về những điều m� t�m của ng�i kh�ng thể hiểu được. Do đ� Gudo đập tr�n s�n nh� bằng b�n tay của thầy như để l�m cho ho�ng đế thức tỉnh, v� ng�i gi�c ngộ!

Ho�ng đế t�n k�nh Thiền v� �ng gi� Gudo hơn bao giờ hết sau khi ng�i gi�c ngộ, v� ng�i c�n cho ph�p Gudo đội mũ trong cung đ�nh v�o m�a đ�ng. Khi Gudo ngo�i t�m mươi tuổi thầy hay ngủ thiếp đi v�o giữa buổi thuyết giảng của thầy, v� vị ho�ng đế thường lặng lẽ lui v�o một căn ph�ng kh�c để cho �ng thầy k�nh y�u của ng�i c� thể hưởng sự nghỉ ngơi m� tấm th�n gi� nua của thầy cần đến.

* 62 *

TRONG TAY

ĐỊNH MỆNH

Một v� tướng vĩ đại của Nhật Bản t�n l� Nobunaga quyết định tấn c�ng kẻ địch mặc d� �ng chỉ c� một phần mười số người so với phe đối nghịch. �ng biết rằng �ng sẽ chiến thắng, nhưng l�nh của �ng lại nghi ngờ.

Tr�n đường đi �ng ngừng lại ở một ng�i đền thờ Shinto v� n�i với những người của �ng rằng: "Sau khi ta v�o thăm đền thờ ta sẽ gieo một đồng tiền. Nếu l� h�nh vẽ c�i đầu ngửa l�n, ch�ng ta sẽ chiến thắng; nếu l� h�nh c�i đu�i, ch�ng ta sẽ thua. Định mệnh nắm giữ ch�ng ta trong tay của n�ng."

Nobunaga bước v�o đền thờ v� y�n lặng cầu nguyện. �ng bước tới v� gieo một đồng tiền. Mặt vẽ c�i đầu hiện ra. Qu�n l�nh của �ng hăng h�i chiến đấu rồi thắng trận chiến của họ một c�ch dễ d�ng.

"Kh�ng ai c� thể thay đổi được b�n tay của định mệnh," người hầu cận của �ng n�i với �ng sau trận chiến.

"Thật ra kh�ng đ�ng," Nobunaga n�i, đưa ra cho thấy một đồng tiền c� hai ph�a giống nhau, với h�nh vẽ c�i đầu ở cả hai mặt.

* 63 *

S�T SINH

Gasan một h�m dạy dỗ những đệ tử của �ng: "Những ai l�n tiếng chống lại sự s�t sinh v� những ai muốn bảo tồn cuộc sống cho mọi sinh vật c� tri gi�c đều đ�ng. Thật l� tốt khi bảo vệ ngay cả c�c s�c vật v� c�c c�n tr�ng. Thế nhưng c�n những người giết thời giờ th� sao, những người đang t�n ph� t�i sản th� sao, v� những người hủy hoại nền kinh tế ch�nh trị? Ch�ng ta kh�ng n�n bỏ qua cho những người n�y được. Hơn nữa, c�n như người giảng ph�p m� lại kh�ng hề gi�c ngộ th� sao? Người đ� đang giết chết Phật gi�o vậy."

* 64 *

MỒ H�I KASAN

Kasan được mời h�nh lễ tại một đ�m tang của một vị l�nh ch�a trong tỉnh.

�ng chưa hề gặp c�c vị l�nh ch�a v� c�c nh� qu� tộc trước đ� bao giờ cho n�n �ng bồn chồn. Khi nghi lễ khởi sự, Kasan đổ mồ h�i.

Sau đ�, khi đ� quay trở về rồi, �ng triệu tập tất cả m�n sinh của �ng lại. Kasan th� nhận rằng �ng chưa đủ khả năng để l�m một �ng thầy bởi v� �ng khi tới với giới danh tiếng đ� chẳng giữ nổi được c�ng một t�c phong như c�i t�c phong �ng c� khi ở trong chốn thiền viện vắng vẻ. Thế rồi Kasan từ chức v� trở th�nh m�n sinh của một �ng thầy kh�c. T�m năm trời sau, đ� được gi�c ngộ, �ng quay trở về với c�c m�n sinh trước đ�y của �ng.

* 65 *

CHẾ NGỰ CON MA

Một c� vợ trẻ l�m bệnh v� sắp qua đời. "Em y�u anh rất nhiều," n�ng n�i với chồng n�ng, "Em kh�ng muốn rời xa anh. Đừng n�n bỏ em để rồi đi tới với bất cứ người đ�n b� n�o kh�c nh�. Nếu anh l�m như thế, em sẽ quay trở lại l�m ma v� quấy rối anh lu�n m�i đấy."

�t l�u sau c� vợ từ trần. Anh chồng t�n trọng � muốn cuối c�ng của n�ng được ba th�ng đầu, nhưng

rồi anh gặp một người phụ nữ kh�c v� y�u c� n�y. Họ hứa h�n với nhau.

Lập tức ngay sau cuộc hứa h�n c� một con ma hiện ra mỗi đ�m với anh ch�ng, phiền tr�ch anh ta kh�ng giữ lời hứa của anh. Con ma cũng rất t�i t�nh. N� n�i với anh đ�ng ngay những chuyện g� đ� diễn ra giữa ch�nh anh v� người y�u mới của anh. Cứ mỗi khi anh tặng h�n th� của anh một m�n qu�, con ma cũng c� thể tả thứ đ� ra với từng chi tiết. N�ng c�n nhắc lại được ngay cả cuộc n�i chuyện, v� điều đ� qu� quấy nhiễu anh ch�ng đến nỗi anh kh�ng thể n�o ngủ được. C� người khuy�n anh ch�ng n�n mang việc của anh đến một thiền sư sống gần l�ng. M�i về sau n�y, trong niềm thất vọng, anh ch�ng đ�ng thương mới đi tới thiền sư để nhờ gi�p đỡ.

"Vợ trước của con biến th�nh một con ma v� biết được mọi việc con l�m," �ng thiền sư b�nh luận. "Bất cứ chuyện g� con l�m hay n�i, bất cứ thứ g� con tặng cho người y�u của con chị ấy biết. Chị ấy phải l� một con ma rất kh�n ngoan. Thật ra con n�n kh�m phục một con ma như vậy. Lần sau chị ấy xuất hiện, h�y thương thuyết với chị ấy. N�i với chị rằng chị biết qu� nhiều con kh�ng thể dấu chị điều g� được cả, v� nếu chị trả lời con được một c�u hỏi, con hứa hẹn sẽ ti�u hủy chuyện hứa h�n của con v� ở độc th�n."

"C�u g� m� con phải hỏi n�ng?" ch�ng thăm d�.

Thiền sư đ�p lời: "H�y bốc một nắm nhiều hột đậu n�nh v� hỏi chị ấy xem con nắm đ�ng bao nhi�u hột đậu n�nh trong tay con. Nếu chị ấy kh�ng n�i cho con r� được, th� con sẽ biết rằng chị ấy chỉ l� một phần nhỏ của tr� tưởng tượng của con v� sẽ kh�ng c�n quấy nhiễu con nữa đ�u."

Đ�m h�m sau, khi con ma xuất hiện anh ch�ng nịnh bợ n�ng v� bảo n�ng rằng n�ng biết tất cả mọi chuyện.

"Quả đ�ng vậy đ�," con ma trả lời, "v� ta biết anh đ� đi thăm c�i �ng thiền sư đ� ng�y h�m nay."

"V� v� em biết qu� nhiều," anh ch�ng y�u cầu, "h�y n�i cho ta biết c� bao nhi�u hạt đậu m� ta nắm trong b�n tay n�y!"

Chẳng c�n c� một con ma n�o để m� trả lời c�u hỏi nữa.

* 66 *

NHỮNG NGƯỜI CON

CỦA ĐỨC HO�NG ĐẾ

Yamaoka Tesshu l� một phụ gi�o của ho�ng đế. �ng cũng c�n l� một bậc thầy về thuật đ�nh kiếm v� một m�n sinh học Thiền uy�n th�m.

Nh� của �ng l� nơi tr� ngụ của những kẻ lang thang v� nghề nghiệp. �ng chỉ c� độc nhất một bộ quần �o, để giữ cho �ng ngh�o n�n m�i th�i.

Ho�ng đế, nhận thấy quần �o của �ng qu� x�c xơ, đ� cho Yamaoka một �t tiền để mua v�i bộ quần �o mới. Lần sau Yamaoka xuất hiện �ng vẫn mặc y nguy�n bộ đồ cũ.

"Quần �o mới đ�u mất hết rồi, Yamaoka?" ho�ng đế hỏi.

"T�i đ� mang quần �o cho những người con của đức ho�ng đế rồi," Yamaoka giải th�ch.

* 67 *

CON ĐANG L�M G� VẬY!

THẦY ĐANG N�I G� VẬY!

Trong thời đại mới rất nhiều chuyện v� � nghĩa về những thiền sư v� c�c đệ tử được người ta n�i tới, v� về chuyện thừa hưởng gi�o l� của một �ng thầy bởi c�c m�n sinh được đặc biệt ưu đ�i, khiến họ được ph�p tiếp tục truyền đạt ch�n l� tới những m�n sinh của họ. Tất nhi�n Thiền phải được truyền thụ theo c�ch thức n�y, từ t�m truyền qua t�m, v� trong qu� khứ c�ch phổ biến n�y đ� được thật sự thực hiện. Sự y�n lặng v� đức khi�m tốn vượt trội hơn hẳn lời ph�t biểu v� sự x�c ng�n. Người được tiếp nhận một gi�o l� như vậy thường giữ k�n chuyện đ� đến cả hai chục năm sau. M�i cho đến l�c c� một người kh�c v� nhu cầu ri�ng tư của c� nh�n m�nh kh�m ph� ra được rằng c� vị thiền sư thật sự ở ngay cận b�n m�nh th� mới hay biết rằng gi�o l� đ� được phổ biến đi, v� rồi t�y trường hợp xảy ra ho�n to�n tự nhi�n m� gi�o ph�p cứ như vậy được truyền tụng tiếp tục. Trong bất cứ ho�n cảnh n�o thiền sư kh�ng bao giờ tự nhận rằng "Ta l� kẻ nối nghiệp của người n�y người kia." Một lời tự nhận như thế chỉ chứng tỏ ra sự ho�n to�n tr�i ngược lại.

Thiền sư Mu-nan chỉ c� một người kế vị. T�n của �ng n�y l� Shoju. Sau khi Shoju đ� ho�n tất xong việc học thiền của �ng, Mu-nan gọi �ng v�o trong ph�ng của ng�i. "Thầy đ� về gi� rồi," ng�i n�i, "v� cho tới nay như ta được biết, Shoju, con l� người độc nhất sẽ thực hiện gi�o ph�p n�y. Đ�y l� một quyển s�ch. S�ch đ� được lưu truyền xuống từ thầy n�y tới thầy kh�c đến bảy đời rồi. Thầy cũng đ� th�m v�o nhiều điểm theo sự th�ng hiểu của thầy. Quyển s�ch rất qu� gi�, v� ta trao s�ch lại cho con để ti�u biểu cho sự kế vị của con."

"Nếu quyển s�ch l� một vật quan trọng đến thế th� tốt hơn l� thầy n�n giữ lấy," Shoju trả lời. "Con đ� được thụ nhận Thiền kh�ng văn tự của thầy v� con thỏa nguyện với chuyện đ� như vậy rồi."

"Thầy biết điều đ�," Mu-nan n�i. "D� như vậy, t�c phẩm n�y đ� được lưu truyền từ thầy n�y qua thầy kh�c tới bảy thế hệ rồi, cho n�n con c� thể giữ lấy s�ch như một vật ti�u biểu l� đ� được tiếp nhận gi�o ph�p. N�y đ�y."

Cả hai người t�nh cờ đang n�i chuyện trước một l� than hồng. Ngay khi Shoju cầm s�ch v�o tay �ng liền gi�i s�ch v�o trong đống than ng�t lửa. �ng chẳng muốn lưu giữ l�m g�.

Mu-nan, ng�i chưa từng bao giờ nổi giận trước đ�y, qu�t l�n: "Con đang l�m g� vậy!"

Shoju h�t lại: "Thầy đang n�i g� vậy!"

* 68 *

MỘT NỐT NHẠC THIỀN

Sau khi Kakua thăm viếng ho�ng đế th� �ng ta biến mất v� kh�ng một ai biết chuyện g� xảy đến cho �ng cả. �ng l� người Nhật Bản đầu ti�n học Thiền ở Trung Hoa, nhưng bởi v� �ng kh�ng hề tỏ lộ ch�t g� về Thiền, ngoại trừ một nốt nhạc, n�n người đời kh�ng c�n nhớ rằng �ng đ� đưa Thiền v�o qu� hương của �ng.

Kakua đ� thăm viếng Trung Hoa v� thụ nhận được gi�o l� đ�ch thực. �ng kh�ng hề đi đ�y đi đ� khi �ng ở tại nơi n�y. Thiền định chuy�n cần, �ng sống ở một v�ng xa x�i tr�n n�i. Mỗi khi người ta t�m thấy �ng v� y�u cầu �ng giảng dạy th� �ng chỉ n�i một v�i lời v� rồi di chuyển sang một v�ng n�i kh�c ở chỗ đ� kh�ng dễ d�ng m� kiếm ra �ng.

Ho�ng đế nghe n�i về Kakua khi �ng trở về tới Nhật Bản v� y�u cầu �ng thuyết giảng về Thiền cho ho�ng đế v� đ�m quần thần của ng�i được th�ng hiểu.

Kakua đứng trước mặt ho�ng đế trong y�n lặng. Xong �ng lấy một ống s�o từ trong vạt �o của �ng ra v� thổi l�n một nốt ngắn. C�i đầu ch�o một c�ch lễ ph�p, �ng r�t lui đi mất.

* 69 *

ĂN LỜI KHIỂN TR�CH

Một h�m v� xảy ra nhiều t�nh huống bất thường l�m chậm trễ việc sửa soạn bữa ăn tối cho một thiền sư Soto, l� �ng Fugai v� c�c m�n sinh của �ng. Trong l�c vội v� người nấu ăn đi ra vườn với con dao lưỡi cong của y v� cắt lấy những ngọn rau xanh, th�i nhỏ rau ra với nhau, v� nấu canh, kh�ng hay biết rằng trong l�c vội v� y đ� cắt lu�n một phần của một con rắn trong rau.

Đ�m m�n sinh của Fugai cho rằng họ chưa bao giờ được thưởng thức m�n canh ngon như thế cả. Nhưng đến khi ch�nh �ng thầy thấy được c�i đầu rắn trong b�t của �ng, �ng liền cho gọi người nấu ăn đến. "Đ�y l� c�i g� vậy?" �ng cầm c�i đầu rắn giơ cao l�n m� hỏi.

"�, thưa thầy, xin c�m ơn thầy," anh ch�ng nấu ăn trả lời, cầm lấy miếng đ� v� ăn n� ngay tức khắc.

* 70 *

VẬT QU� B�U NHẤT

TR�N THẾ GIAN

Sozan, một thiền sư Trung Hoa, được một m�n sinh hỏi: "Vật g� qu� b�u nhất tr�n thế gian?"

�ng thầy trả lời: "Đầu một con m�o chết."

"Tại sao đầu một con m�o chết lại l� vật qu� b�u nhất tr�n thế gian?" thiền sinh thắc mắc.

Sozan đ�p lại: "V� lẽ kh�ng một ai c� thể định gi� cả cho c�i đ� được."

* 71 *

HỌC IM LẶNG

Những m�n sinh của trường ph�i Tendai thường học trầm tư mặc tưởng trước khi Thiền du nhập v�o Nhật Bản. Bốn người trong nh�m n�y l� những người bạn th�n thiết hứa hẹn với nhau giữ im lặng trong bảy ng�y.

V�o ng�y đầu ti�n tất cả đều im lặng. Việc qu�n tưởng của họ đ� khởi đầu một c�ch thuận lợi, nhưng khi đ�m tới v� những ngọn đ�n dầu trở n�n mờ dần đi th� một người trong nh�m m�n sinh kh�ng chịu được n�n k�u với một kẻ gi�p việc: "H�y điều chỉnh mấy c�i đ�n đ�."

M�n sinh thứ nh� ngạc nhi�n khi nghe người thứ nhất l�n tiếng. "Ch�ng m�nh kh�ng được n�i một lời n�o đấy," anh khiển tr�ch.

"Hai anh đều ngu ngốc. Tại sao c�c anh lại n�i?" người thứ ba hỏi.

"Ta l� người duy nhất kh�ng n�i," m�n sinh thứ tư kết th�c.

* 72 *

L�NH CH�A ĐẦN ĐỘN

Hai �ng thiền sư, Daigu v� Gudo, được mời đi thăm một l�nh ch�a. Vừa đến nơi, Gudo n�i với l�nh ch�a: "Ng�i kh�n ngoan từ bản t�nh v� c� một năng khiếu bẩm sinh để học Thiền."

"N�i bậy bạ," Daigu l�n tiếng. "Tại sao anh lại nịnh bợ con người đần độn n�y? �ng ta c� thể l� một l�nh ch�a, nhưng �ng ta đ�u biết ch�t g� về Thiền."

Bởi thế, thay v� x�y cất một tự viện cho Gudo, �ng l�nh ch�a lại x�y cất tự viện đ� cho Daigu v� theo học Thiền với �ng n�y.

* 73 *

MƯỜI NGƯỜI KẾ VỊ

C�c thiền sinh thề thốt rằng d� cho họ c� bị giết chết bởi thầy của họ, họ quyết t�m học Thiền. Th�ng thường th� họ cắt một ng�n tay để lấy m�u in dấu cho sự quyết ch� của họ. V�o thời m� lời thề nguyện đ� trở th�nh ho�n to�n l� một h�nh thức, v� v� l� do n�y m� m�n sinh chết bởi tay của Ekido đ� được l�m để tỏ ra như l� một người tử v� đạo.

Ekido trở n�n một �ng thầy nghi�m khắc. C�c m�n sinh của �ng sợ �ng. Một người trong bọn họ c� phận sự t�c trực, đ�nh chi�ng loan b�o giờ giấc trong ng�y, lỡ qu�n đ�nh chi�ng khi mắt của anh bị l�i cuốn bởi một c� g�i đẹp đi ngang cổng tự viện.

Ngay l�c đ� Ekido, ở trực tiếp ngay ph�a sau anh ta, đ�nh anh bằng một c�y gậy v� c� đập sửng sốt đ� giết chết anh ta.

Người gi�m hộ của m�n sinh, nghe được tin tức về tai nạn, đ� đi thẳng đến Ekido. Kh�ng tr�ch m�c g� thiền sư, �ng n�y lại ca tụng vị thầy về sự gi�o huấn nghi�m khắc của thầy. Th�i độ của Ekido vẫn tương tự như l� l�c m�n sinh kia vẫn h�y c�n sống.

Sau khi chuyện n�y xảy ra, �ng đ� c� thể đ�o tạo ra được dưới sự hướng dẫn của �ng hơn mười người kế vị gi�c ngộ, một con số rất bất thường.

* 74 *

CẢI H�A THỰC SỰ

Ryokan đ� hiến cuộc đời của �ng v�o việc tu học Thiền. Một ng�y �ng nghe được rằng người ch�u trai của �ng, bất chấp những lời khuy�n nhủ của th�n nh�n, đang ti�u ph� tiền bạc của anh ta cho một kỹ nữ giang hồ thượng lưu. Bởi v� người ch�u trai đ� thế v�o chỗ của Ryokan trong việc quản l� t�i sản của gia đ�nh v� gia sản đang trong nguy cơ bị ti�u tan, c�c th�n nh�n mới y�u cầu Ryokan phải l�m một c�i g� về chuyện n�y.

Ryokan đ� phải du h�nh một đoạn đường d�i để tới thăm ch�u trai của �ng, m� �ng đ� kh�ng gặp mặt anh ta trong nhiều năm rồi. Người ch�u trai tỏ ra vẻ mừng rỡ khi gặp lại ch� anh v� thỉnh mời �ng lưu lại qua đ�m.

Suốt đ�m Ryokan ngồi thiền định. V�o l�c sắp ra đi v�o buổi s�ng �ng n�i với ch�ng trai trẻ: "Ch� c� lẽ đ� về gi� rồi, tay ch� run rẩy như vậy. Ch�u c� thể gi�p ch� cột d�y đ�i d�p rơm của ch� kh�ng?"

Người ch�u trai sẵn l�ng gi�p �ng liền. "C�m ơn ch�u," Ryokan kết th�c, "ch�u thấy đấy, người ta trở n�n gi� nua hơn v� yếu đuối dần đi theo từng ng�y. Ch�u h�y tự bảo trọng lấy bản th�n nh�." Rồi Ryokan ra đi, kh�ng hề đề cập một lời n�o về c� g�i l�m tiền hạng sang hay về những sự ph�n n�n của c�c người họ h�ng cả. Nhưng, kể từ s�ng h�m đ� trở đi, sự ti�u hoang ph� của người ch�u trai đ� chấm dứt.

* 75 *

CƠN GIẬN DỮ

Một thiền sinh t�m tới với Bankei v� than phiền: "Thưa thầy, con c� khi giận dữ kh�ng kiềm chế nổi. Con c� thể chữa trị n� bằng c�ch n�o đ�y?"

"Con c� một c�i chi rất kỳ lạ vậy," Bankei trả lời. "H�y cho ta xem con c� c�i g� thế."

"Ngay l�c n�y con kh�ng thể tỏ lộ c�i đ� ra cho thầy thấy được," người kia trả lời.

"Khi n�o th� con c� thể tỏ lộ c�i đ� cho ta?" Bankei hỏi.

"N� xảy đến thật bất ngờ," anh m�n sinh trả lời.

"Vậy th�," Bankei kết luận, "n� kh�ng phải l� bản t�nh thực sự của ri�ng con. Nếu n� l� bản t�nh thực sự th� con đ� c� thể tỏ lộ n� cho ta thấy bất cứ l�c n�o rồi. Khi con mới được sinh ra đời con đ� kh�ng c� n�, v� cha mẹ con đ� kh�ng trao n� cho con. H�y suy nghĩ lại chuyện đ� đi."

* 76 *

T�M �

Hogen, một thiền sư Trung Hoa, sống đơn độc trong một ng�i ch�a nhỏ ở v�ng qu�. Một h�m c� bốn nh� sư du h�nh xuất hiện v� họ xin ph�p được nh�m lửa trong s�n của �ng để sưởi ấm.

Trong khi họ đang nh�m lửa, Hogen nghe thấy họ tranh luận về chủ quan v� kh�ch quan. �ng tham dự với họ v� n�i: "C� một tảng đ� lớn. C�c �ng qu�n s�t xem n� l� ở trong hay ở ngo�i t�m của c�c �ng?"

Một trong những nh� sư trả lời: "Theo quan điểm Phật gi�o th� mọi sự vật đều l� đối thể h�a của t�m, cho n�n t�i c� thể n�i rằng tảng đ� ở trong t�m t�i."

"C�i đầu của �ng chắc phải cảm thấy rất l� nặng," Hogen nhận x�t, "nếu �ng đang mang theo m�i một tảng đ� như vậy trong t�m của �ng."

* 77 *

KH�NG D�NH BỤI

Zengetsu, một thiền sư Trung Hoa v�o đời nh� Đường, đ� viết lời chỉ dạy sau đ�y cho những m�n sinh của �ng:

Sống trong c�i trần gian nhưng giữ để kh�ng bị d�nh mắc v�o bụi bặm của trần gian l� con đường của một thiền sinh đ�ch thật.

Khi được chứng kiến h�nh vi tốt đẹp của một người kh�c, h�y tự khuyến kh�ch m�nh noi theo gương người đ�. Nghe được về h�nh vi lỗi lầm của một người kh�c, h�y tự khuy�n nhủ m�nh kh�ng n�n bắt chước l�m theo chuyện đ�.

D� cho một m�nh trong một căn ph�ng tối, h�y coi như con đang đối diện một vị kh�ch qu�. H�y bộc lộ những cảm nghĩ của con, nhưng đừng n�n vượt qu� c�i bản t�nh ch�n thật của con.

Sự ngh�o kh� l� ch�u b�u của con. Đừng bao giờ đ�nh đổi n� lấy một cuộc sống dễ d�i.

Một người c� thể tỏ ra l� một kẻ ngu dại nhưng tuy nhi�n kh�ng hẳn l� một kẻ như vậy. Người đ� c� thể chỉ đang ph�ng giữ sự kh�n ngoan của m�nh một c�ch cẩn thận.

Những đức hạnh l� th�nh quả của kỷ luật tự gi�c v� kh�ng rơi rớt xuống từ bầu trời của ch�ng như l� mưa rơi hay tuyết đổ.

Sự khi�m tốn l� nền m�ng của mọi đức hạnh. H�y để cho những người sống quanh con ph�t gi�c ra con trước khi con tự l�m cho họ biết tới m�nh.

Một tấm l�ng cao qu� kh�ng bao giờ tự ph� ra trước. Những lời của n� như ngọc b�u hiếm hoi, �t khi được ph� trương ra v� c� một gi� trị lớn lao.

Đối với một m�n sinh ch�n thật, mỗi ng�y l� một ng�y may mắn. Thời gian tr�i qua nhưng người đ� kh�ng bao giờ l� lết theo ph�a sau. Chẳng c� sự vinh quang hay điều sỉ nhục n�o c� thể l�m người đ� động t�m.

H�y tự khiển tr�ch m�nh, đừng bao giờ tr�ch m�c một người kh�c. Đừng tranh c�i về c�i đ�ng hay c�i sai.

Một số điều, mặc d� đ�ng, đ� bị coi như l� sai từ bao nhi�u thế hệ rồi. Bởi v� gi� trị của c�i đ�ng c� thể sau nhiều thế kỷ mới được thừa nhận, cho n�n kh�ng cần thiết g� m� phải khao kh�t một sự đ�nh gi� ngay tức thời.

H�y sống với nguy�n nh�n v� d�nh lại th�nh quả cho luật vĩ đại của vũ trụ. H�y trải qua mỗi ng�y trong sự suy tư an b�nh.

* 78 *

SỰ PH�T ĐẠT THỰC SỰ

Một �ng nh� gi�u thỉnh cầu Sengai viết cho một đ�i điều về sự ph�t đạt li�n tục của gia đ�nh �ng ta để c�i đ� c� thể được tr�n trọng lưu giữ lại từ thế hệ n�y tới thế hệ kh�c.

Sengai lấy một tờ giấy lớn v� viết: "Cha chết, con chết, ch�u chết."

�ng nh� gi�u nổi giận. "T�i xin nhờ �ng viết đ�i điều cho nền hạnh ph�c của gia đ�nh t�i! Sao �ng lại b�y tr� giễu cợt như thế n�y?"

"N�o c� � kh�i h�i chi đ�u," Sengai giải th�ch. "Nếu trước khi ch�nh �ng chết m� con trai của �ng đ� chết rồi, điều đ� sẽ l�m �ng đau khổ rất nhiều. Nếu ch�u trai của �ng m� qua đời trước con trai �ng, cả hai cha con �ng sẽ tan n�t c�i l�ng? Nếu gia đ�nh �ng, thế hệ n�y kế tiếp tới thế hệ kh�c, đều qua đời theo c�i thứ tự m� t�i đ� vừa kể ra, th� đ� sẽ l� c�i tiến tr�nh cuộc sống tự nhi�n. T�i gọi điều n�y l� sự ph�t đạt thực sự."

* 79 *

LƯ ĐỂ ĐỐT HƯƠNG

Một người đ�n b� ở Nagasaki t�n l� Kame l� một trong số �t người l�m ra những c�i lư để đốt hương ở Nhật Bản. Một c�i lư để đốt như thế l� một t�c phẩm nghệ thuật chỉ được d�ng trong một tr� thất hay trước một b�n thờ gia đ�nh.

�ng bố của b� trước thời b� cũng l� một nghệ nh�n như vậy. Kame th�ch uống rượu. B� cũng h�t thuốc v� thường lu�n giao du với đ�n �ng. Mỗi khi b� kiếm ra được ch�t �t tiền b� liền mở tiệc mời c�c nghệ sĩ, thi sĩ, thợ mộc, c�ng nh�n, những �ng c� năng khiếu hoặc ưa ti�u khiển. Khi họ tụ họp lại b� tường tr�nh về những mẫu h�nh của b�.

Kame qu� mức chậm chạp trong việc s�ng tạo, nhưng khi t�c phẩm của b� ho�n th�nh th� n� lu�n lu�n l� một kiệt t�c. Những c�i lư hương của b� được tr�n trọng giữ g�n trong những gia đ�nh m� những nữ chủ nh�n kh�ng bao giờ uống rượu, h�t thuốc hay giao du một c�ch tự do với đ�n �ng

Thị trưởng của Nagasaki c� lần y�u cầu Kame vẽ mẫu h�nh một c�i lư hương cho �ng. B� tr� ho�n l�m chuyện đ� đến gần nửa năm trời tr�i qua. V�o l�c đ� th� �ng thị trưởng, nay đ� được thăng chức l�n một nhiệm sở ở một th�nh phố xa x�i kh�c, đến viếng thăm b�. �ng ta th�c hối Kame khởi sự l�m c�i lư hương của �ng.

Sau c�ng c� được hứng cảm, Kame đ� l�m ra c�i lư hương. Sau khi lư hương được ho�n tất b� đặt n� l�n một c�i b�n. B� ngắm nh�n n� thật l�u v� thận trọng. B� h�t thuốc v� uống rượu trước c�i lư cứ như n� l� người bạn của ri�ng b�. Suốt cả ng�y b� quan s�t n�.

Cuối c�ng, cầm một c�i b�a l�n, Kame đập n�t n� ra từng mảnh vụn. B� thấy n� kh�ng phải l� một t�c phẩm s�ng tạo ho�n hảo m� t�m tr� b� mong muốn.

* 80 *

PH�P LẠ THỰC SỰ

Khi Bankei đang thuyết ph�p ở ch�a Ryumon, một tu sĩ Shinshu, vốn tin v�o sự cứu độ qua việc ch� niệm danh hiệu của đức Phật A Di Đ�, ganh tị với đ�m th�nh giả đ�ng đảo của �ng v� muốn tranh luận với �ng.

Bankei đang n�i chuyện nửa chừng th� tu sĩ kia xuất hiện, nhưng �ng ấy g�y n�o động đến nỗi Bankei phải ngưng b�i thuyết ph�p để hỏi về chuyện ồn �o.

"Tổ s�ng lập của ph�i ch�ng t�i," tu sĩ khoe khoang, "c� những năng lực kỳ diệu như l� ng�i cầm một c�y b�t l�ng trong tay ng�i ở một b�n bờ s�ng, người hầu cận của ng�i giơ l�n một tấm giấy ở ph�a bờ s�ng b�n kia, v� �ng thầy đ� viết th�nh danh A Di Đ� qua kh�ng kh�. �ng c� thể l�m được một việc thần diệu như thế kh�ng?"

Bankei trả lời nhẹ nh�ng: "C� lẽ con c�o của �ng c� thể biểu diễn được c�i tr� tiểu xảo đ�, nhưng đấy kh�ng phải l� cung c�ch của Thiền. Ph�p lạ của ta l� khi n�o ta cảm thấy đ�i th� ta ăn, v� khi n�o ta cảm thấy kh�t ta uống."

* 81 *

H�Y NGỦ ĐI

Gasan đang ngồi cạnh giường của Tekisui ba ng�y trước khi thầy của �ng qua đời. Tekisui trước đ� đ� chọn �ng l� người kế vị.

Một ng�i ch�a mới đ�y vừa bị ch�y v� Gasan bận lo x�y cất lại kiến tr�c. Tekisui hỏi �ng: "Con sẽ l�m g� sau khi ng�i ch�a được x�y cất lại?"

"Khi thầy qua khỏi cơn bệnh ch�ng con muốn thầy n�i chuyện ở đ�," Gasan n�i.

"Giả dụ như ta kh�ng sống được đến l�c đ�?"

"Th� ch�ng con sẽ thỉnh một người kh�c," Gasan trả lời.

"Giả sử c�c con kh�ng thể t�m được ai cả?" Tekisui hỏi tiếp.

Gasan trả lời lớn tiếng: "Thầy đừng hỏi những c�u đi�n kh�ng như vậy nữa. H�y ngủ đi."

* 82 *

KH�NG C� G� HIỆN HỮU

Yamaoka Tesshu, khi c�n l� một thiền sinh trẻ, đi thăm viếng hết thầy n�y đến thầy nọ. �ng đến thăm Dokuon ở Shokoku.

Muốn tỏ lộ sự chứng ngộ của m�nh, �ng n�i: "T�m, Phật, v� ch�ng sinh n�i cho c�ng chẳng hề hiện hữu. Bản chất thực sự của mọi hiện tướng l� kh�ng. Kh�ng c� thực chứng, kh�ng c� si m�, kh�ng c� hiền triết, kh�ng c� ph�m tục. Kh�ng c� ban ph�t v� kh�ng c� g� để thụ nhận."

Dokuon, đang h�t thuốc một c�ch y�n lặng, kh�ng hề n�i g� cả. Bỗng nhi�n �ng đập mạnh v�o Yamaoka bằng c�i ống điếu tr�c của �ng. Chuyện đ� l�m cho ch�ng trẻ tuổi rất giận dữ.

"Nếu kh�ng c� g� hiện hữu," Dokuon hỏi, "vậy th� cơn giận n�y từ đ�u đến?"

* 83 *

KH�NG L�M, KH�NG ĂN

Hyakujo, Thiền sư Trung Hoa, thường hay lao động c�ng với c�c m�n sinh của �ng d� đ� ở v�o tuổi t�m mươi, thu v�n vườn tược, qu�t dọn đất đai, v� cắt tỉa c�y cối.

C�c m�n sinh cảm thấy phiền n�o khi thấy �ng thầy gi� l�m lụng cực nhọc như vậy, nhưng họ biết rằng thầy sẽ kh�ng nghe theo lời khuy�n của họ m� ngưng lại, v� thế n�n họ dấu dụng cụ của thầy đi lu�n.

Ng�y h�m đ� thầy kh�ng ăn. Ng�y h�m sau thầy kh�ng ăn, v� ng�y kế tiếp cũng vậy. "Thầy c� thể giận lẫy v� ch�ng m�nh dấu dụng cụ của thầy," đ�m m�n sinh phỏng đo�n, "ch�ng m�nh n�n để dụng cụ lại chỗ cũ th� hơn."

C�i ng�y m� họ mang trả lại dụng cụ, thầy l�m việc v� ăn tương tự như trước. V�o buổi tối, thầy dạy họ: "Kh�ng l�m, kh�ng ăn."

* 84 *

BẠN THẬT SỰ

Thời xưa ở Trung Hoa c� hai người bạn, một người chơi đ�n rất đi�u luyện v� một người nghe rất s�nh điệu.

Khi một người đ�n hay h�t về n�i non, người kia sẽ n�i: "T�i c� thể nh�n thấy n�i non ở trước mặt ch�ng ta."

Khi một người đ�n về nước, người nghe sẽ reo l�n: "Đ�y l� suối nước chảy!"

Nhưng rồi người nghe bị bệnh v� từ trần. Người bạn c�n lại cắt đứt d�y của c�y đ�n của m�nh v� kh�ng bao giờ chơi đ�n lại nữa. Kể từ thời đ�, việc cắt đứt d�y đ�n lu�n lu�n l� một biểu hiện của t�nh bạn th�n thiết.

* 85 *

THỜI PHẢI CHẾT

Ikkyu, �ng thiền sư, ngay l�c c�n l� một đứa b� trai, đ� rất th�ng minh. Thầy của �ng c� một c�i t�ch uống tr� qu� b�u, một m�n đồ cổ hiếm c�. Ikkyu lỡ tay đ�nh vỡ c�i t�ch n�y v� v� c�ng lo lắng. Nghe thấy tiếng bước ch�n thầy �ng, �ng dấu c�c mảnh vỡ của c�i t�ch v�o ph�a sau �ng. Khi thầy xuất hiện, Ikkyu hỏi: "Tại sao người ta phải chết?"

"Đ�y l� lẽ tự nhi�n," �ng gi� giải th�ch. "Mọi vật đều phải chết v� đ� sống l�u rồi."

Ikkyu, liền đưa c�i t�ch bị bể ra, n�i th�m: "Đ� tới thời c�i t�ch của thầy phải chết rồi."

* 86 *

�NG PHẬT SỐNG V�

NGƯỜI THỢ Đ�NG TH�NG

C�c thiền sư hay chỉ dẫn cho từng c� nh�n trong một căn ph�ng c� tịch. Kh�ng ai được v�o khi thầy v� m�n sinh đang ở c�ng nhau.

Mokurai, thiền sư ở ch�a Kennin tại Kyoto, thường ưa th�ch chuyện tr� với c�c nh� bu�n v� nh� b�o cũng như với c�c m�n sinh của �ng. Một người thợ đ�ng th�ng nọ gần như thất học. �ng ta hay hỏi Mokurai những c�u đi�n rồ, uống nước tr�, rồi bỏ đi.

Một h�m khi người thợ đ�ng th�ng ở đ� Mokurai muốn chỉ dẫn ri�ng tư cho một đệ tử, cho n�n �ng y�u cầu người thợ đ�ng th�ng đợi ở một căn ph�ng kh�c.

"T�i biết �ng l� một vị Phật sống," �ng thợ phản đối. "Ngay cả c�c tượng Phật bằng đ� trong ch�a cũng kh�ng bao giờ từ chối nhiều người c�ng đến trước mặt c�c pho tượng đ�. Thế th� tại sao t�i lại bị đuổi ra?"

Mokurai đ� phải đi ra b�n ngo�i để gặp c�c đệ tử của �ng.

* 87 *

BA HẠNG ĐỆ TỬ

Một thiền sư t�n l� Gettan, sống v�o cuối thời đại Tokugawa. �ng thường n�i: "C� ba hạng đệ tử: những người phổ biến Thiền cho những người kh�c, những người bảo quản ch�a chiền v� đền thờ, v� rồi c�n c� những bị gạo v� những gi� treo �o."

Gasan ph�t biểu c�ng một � tương tự. Khi �ng c�n đang theo học với Tekisui, thầy của �ng rất nghi�m khắc. Đ�i khi thầy c�n đ�nh cả �ng nữa. C�c m�n sinh kh�c kh�ng chịu đựng nổi c�ch thức gi�o huấn đ� v� bỏ cuộc. Gasan ở lại, n�i: "Một đệ tử h�n k�m th� sử dụng thế lực của thầy. Một đệ tử kh� tốt th� ngưỡng mộ từ t�m của thầy. M�t đệ tử giỏi giang th� trở n�n mạnh mẽ dưới kỷ luật của một �ng thầy."

* 88 *

L�M SAO VIẾT

MỘT B�I THƠ CHỮ H�N

Người ta hỏi một thi sĩ Nhật Bản nổi danh l� l�m thế n�o để s�ng t�c ra một b�i thơ chữ H�n.

"Một b�i thơ chữ H�n th�ng thường c� bốn c�u," �ng ta giảng giải. "C�u đầu ti�n bao h�m phần khởi nhập; c�u thứ nh� l� sự chuyển tiếp của phần đ�, c�u thứ ba chuyển từ đề mục n�y v� bắt đầu một � mới v� c�u thứ tư kết hợp ba c�u đầu lại với nhau. Một b�i ca d�n gian Nhật Bản đ� minh họa điều n�y:

Hai c� con g�i của một thương gia b�n lụa sống ở Kyoto.

C� chị hai mươi tuổi, C� em, mười t�m.

Một ch�ng l�nh c� thể giết người bằng lưỡi kiếm của ch�ng ta,

Nhưng c�c c� g�i n�y giết đ�n �ng bằng đ�i mắt c�c n�ng."

* 89*

ĐỐI THOẠI THIỀN

C�c thiền sư huấn luyện cho c�c m�n sinh trẻ tuổi của họ tự m�nh ph�t biểu � tưởng. Hai thiền viện mỗi nơi c� một ch� b� được bảo trợ. Một ch�, đi lấy rau mỗi s�ng, thường gặp ch� nọ tr�n đường.

"Anh đi đ�u đấy?" ch� nọ hỏi.

"T�i đi đến bất cứ nơi n�o m� b�n ch�n t�i đi tới," ch� kia trả lời.

C�u trả lời n�y l�m ch� thứ nhất l�ng t�ng, ch� b�n đến thầy m�nh nhờ gi�p đỡ. "S�ng mai," �ng thầy bảo ch�, "khi con gặp anh bạn nhỏ đ�, h�y hỏi anh ta c�u tương tự. Anh ta sẽ trả lời cho con theo c�ch như cũ, v� rồi con hỏi anh ta: "Giả dụ như anh kh�ng c� ch�n, vậy th� anh sẽ đi tới đ�u? Như thế sẽ l�m anh ta kẹt ngay."

Hai ch� nhỏ lại gặp nhau v�o buổi s�ng h�m sau.

"Anh đi đ�u đấy?" ch� thứ nhất hỏi.

"T�i đi đến bất cứ nơi n�o m� gi� thổi," ch� kia trả lời.

C�u trả lời n�y lại l�m cho ch� trước bối rối, ch� �m mối thất bại về t�m gặp thầy ch�.

"H�y hỏi anh ta rằng anh sẽ đi tới đ�u nếu kh�ng c� gi�," �ng thầy gợi �.

Ng�y h�m sau hai ch� nhỏ gặp gỡ nhau một lần thứ ba.

"Anh đi đ�u đấy?" ch� thứ nhất hỏi.

"T�i đi ra chợ mua rau," ch� kia trả lời.

* 90 *

C�I G� CUỐI C�NG

Tangen theo học với Sengai từ thuở nhỏ. Khi �ng hai mươi tuổi �ng muốn rời xa thầy của �ng v� t�m thăm c�c thiền sư kh�c để học hỏi đối chiếu, nhưng Sengai kh�ng cho ph�p chuyện đ�. Mỗi lần Tangen gợi � ra chuyện n�y, Sengai lại g� cho �ng một c�i l�n đầu.

Cuối c�ng Tangen nhờ một sư huynh t�m c�ch thuyết phục hộ để xin ph�p Sengai. Người sư huynh đ� thực hiện điều đ� v� rồi b�o lại cho Tangen: "Đ� d�n xếp xong xu�i. Ta đ� bố tr� để ch� c� thể khởi sự cuộc h�nh hương của ch� ngay."

Tangen đi tới gặp Sengai để c�m ơn thầy v� thầy đ� cho ph�p. Vị thầy trả lời bằng c�ch tặng cho �ng một c�i g� nữa.

Khi Tangen tường thuật lại chuyện n�y cho sư huynh của �ng th� người n�y n�i: "Chuyện g� vậy n�y? Thầy Sengai kh�ng c� quyền đ� cho ph�p rồi lại đổi �. Ta sẽ n�i với thầy như vậy." V� sư huynh đi gặp thầy.

"Thầy kh�ng hủy bỏ việc thầy cho ph�p," Sengai n�i. "Thầy chỉ muốn cho anh ch�ng một c�i g� cuối c�ng l�n đầu, để khi anh ta trở về anh sẽ gi�c ngộ ra v� thầy kh�ng c�n c� thể khiển tr�ch g� anh ta nữa."

* 91 *

M�I CỦA LƯỠI KIẾM BANZO

Matajuro Yagyu l� con trai của một tay kiếm nổi danh. Cha ch�ng, tin rằng t�i nghệ của con m�nh qu� tầm thường kh� mong đạt được đến mức l�m thầy, đ� ruồng bỏ ch�ng.

V� thế Matajuro đến n�i Futara v� ở tại nơi đ� đ� t�m thấy tay kiếm lừng danh Banzo. Nhưng Banzo x�c nhận lời nhận x�t của người cha. "Anh muốn học kiếm thuật dưới sự chỉ dẫn của ta �?" Banzo hỏi. "Anh kh�ng c� đủ c�c điều kiện cần thiết đ�u."

"Nhưng nếu con tập luyện chuy�n cần, con phải mất bao nhi�u năm để c� thể trở th�nh một bậc thầy?" ch�ng thanh ni�n n�i nỉ.

"Cả qu�ng đời c�n lại của anh," Banzo trả lời.

"Con kh�ng thể chờ đợi l�u như thế" Matajuro giải th�ch. "Con sẵn l�ng trải qua bất kỳ sự gian khổ n�o nếu thầy nhận dạy con. Nếu con trở th�nh người gi�p việc tận t�m cho thầy, th� phải học mất bao l�u?"

"�! c� thể mười năm," Banzo n�i khoan dung.

"Cha của con sắp gi� rồi, v� chẳng bao l�u con phải chăm s�c �ng ấy," Matajuro n�i tiếp. "Nếu con tập luyện nỗ lực hơn nữa, th� con sẽ mất bao l�u?"

"�, c� thể ba mươi năm," Banzo n�i.

"Sao lại như thế?" Matajuro hỏi. "Thoạt ti�n thầy n�i l� mười v� nay lại l� ba mươi năm. Con sẽ chịu đựng mọi sự thử th�ch gay go để qu�n triệt m�n nghệ thuật n�y trong thời gian ngắn nhất!"

"Được th�i." Banzo n�i, "trong trường hợp đ� anh sẽ phải ở lại với ta trong bảy mươi năm. Một người n�n n�ng muốn đạt kết quả như anh �t khi m� học hỏi cho nhanh ch�ng được."

"Rất tốt," ch�ng thanh ni�n tuy�n bố, sau c�ng ch�ng hiểu ra rằng m�nh bị khiển tr�ch v� thiếu ki�n nhẫn, "Con đồng �."

Matajuro được bảo cho biết l� đừng bao giờ n�i về kiếm thuật v� đừng bao giờ đụng đến một thanh kiếm. Ch�ng ta nấu ăn cho thầy của ch�ng, rửa ch�n đĩa, l�m giường cho thầy, dọn dẹp c�i s�n, chăm s�c khu vườn, tất cả mọi việc m� kh�ng c� một lời n�i n�o về kiếm thuật cả.

Ba năm đ� tr�i qua. Matajuro vẫn cố gắng sức l�m lụng. Nghĩ đến tương lai của m�nh, ch�ng buồn. Ngay cả ch�ng cũng chưa bắt đầu học m�n nghệ thuật m� ch�ng đ� hiến d�ng cuộc đời m�nh cho n�.

Nhưng một ng�y Banzo b� tới sau lưng ch�ng v� đ�nh cho ch�ng một c� đau kinh khủng bằng một thanh kiếm gỗ.

Ng�y h�m sau, trong l�c Matajuro đang nấu cơm, Banzo lại nhảy vọt đến ch�ng một c�ch bất ngờ.

Sau đ�, ng�y v� đ�m, Matajuro phải tự ph�ng vệ m�nh để tr�nh những c� tấn c�ng bất th�nh l�nh. Kh�ng một gi�y ph�t n�o tr�i qua trong bất kỳ một ng�y n�o m� ch�ng lại kh�ng phải nghĩ tới m�i của thanh kiếm Banzo.

Ch�ng học hỏi thật nhanh, ch�ng mang lại những nụ cười tới khu�n mặt �ng thầy của ch�ng. Matajuro trở th�nh tay kiếm vĩ đại nhất trong nước.

* 92 *

THIỀN THANH CỜI LỬA

Hakuin thường kể cho c�c m�n sinh của �ng về một b� gi� c� một qu�n tr�, ca tụng b� l� thấu hiểu được Thiền. C�c m�n sinh kh�ng tin những g� �ng đ� n�i với họ v� muốn đi đến qu�n tr� để tự họ t�m hiểu.

Mỗi khi b� thấy họ tới l� b� đ� c� thể n�i được ngay rằng họ tới v� tr� hay v� muốn t�m biết về sự am hiểu Thiền của b�. Trong trường hợp đầu, b� đối đ�i với họ lịch sự. Trong trường hợp sau, b� ra dấu cho c�c m�n sinh đến ph�a sau tấm b�nh phong của b�. Ngay l�c họ vừa tu�n theo, b� liền đ�nh họ với một c�i thanh cời lửa.

Ch�n trong mười người của họ kh�ng thể tho�t khỏi c� đập của b�.

* 93 *

THIỀN CỦA NGƯỜI KỂ CHUYỆN

Encho l� một người kể chuyện nổi tiếng. Những chuyện về t�nh y�u của �ng l�m rung động tr�i tim những người nghe �ng. Khi �ng thuật lại một c�u chuyện chiến tranh, th� dường như những người nghe tưởng ch�nh họ đang ở ngo�i chiến trường.

Một ng�y Encho gặp gỡ Yamaoka Tesshu, một cư sĩ nhưng hầu như đ� đạt tới tr�nh độ thầy về Thiền. "T�i biết," Yamaoka n�i, "�ng l� người kể chuyện hay nhất trong nước ta v� �ng l�m cho thi�n hạ kh�c hay cười theo � muốn. H�y kể cho t�i nghe c�i chuyện ưa th�ch của t�i l� chuyện Cậu B� Tr�i Đ�o. Khi t�i c�n l� một đứa b� t�i thường ngủ b�n cạnh mẹ t�i, v� b� thường kể chuyện cổ t�ch n�y. Giữa c�u chuyện th� t�i đ� ngủ thiếp đi rồi. H�y kể chuyện đ� cho t�i giống y như mẹ t�i đ� kể vậy."

Encho kh�ng d�m thử l�m chuyện n�y. �ng xin c� thời gian để xem x�t. V�i th�ng sau �ng đến gặp Yamaoka v� n�i: "L�m ơn cho t�i cơ hội kể chuyện cho �ng."

"Ng�y kh�c đi," Yamaoka trả lời.

Encho thất vọng rất nhiều. �ng nghi�n cứu s�u xa th�m v� lại thử kể. Yamaoka b�c bỏ �ng nhiều lần. Khi Encho bắt đầu l�n tiếng th� Yamaoka chận �ng lại, n�i: "�ng chưa giống mẹ t�i."

Encho phải mất đến năm năm mới c� thể kể cho Yamaoka c�u chuyện cổ t�ch như mẹ của �ng n�y đ� từng kể chuyện đ� cho �ng ta trước đ�y.

Bằng phương c�ch n�y, Yamaoka đ� truyền thụ Thiền cho Encho.

* 94 *

DẠO CHƠI NỬA Đ�M

Nhiều m�n sinh đang học thiền định với thiền sư Sengai. Một người trong nh�m họ thường hay thức dậy v�o ban đ�m, leo vượt qua tường thiền viện, v� đi ra phố dạo chơi.

Sengai, khi kiểm tra khu ph�ng ngủ, một đ�m thấy m�n sinh n�y vắng mặt v� cũng kh�m ph� ra c�i ghế đẩu cao m� anh ch�ng n�y d�ng để tr�o tường. Sengai dời c�i ghế đẩu đi v� đứng v�o đ� thay chỗ c�i ghế.

Khi anh ch�ng đi hoang trở về, kh�ng hay biết rằng Sengai l� c�i ghế đẩu, anh ch�ng đặt ch�n m�nh l�n đầu �ng thầy v� nhảy xuống mặt đất. Kh�m ph� ra được điều m� anh ch�ng đ� l�m, anh ta thất kinh.

Sengai n�i: "Trời thường lạnh buốt v�o buổi s�ng sớm. H�y cẩn thận đừng để bị cảm lạnh nh� con."

Ch�ng m�n sinh kh�ng bao giờ đi ra ngo�i v�o ban đ�m nữa.

* 95 *

MỘT BỨC THƯ CHO NGƯỜI HẤP HỐI

Bassui viết bức thư sau cho một trong những đệ tử của �ng sắp l�a đời:

"Thực chất của t�m con kh�ng hề được sinh ra, cho n�n n� kh�ng bao giờ bị diệt đi. N� kh�ng phải l� một hiện thực, n� c� thể bị ti�u hủy. N� chẳng l� hư kh�ng, n� chỉ l� một khoảng trống. N� kh�ng c� sắc cũng chẳng c� h�nh. N� kh�ng hưởng thụ lạc th� v� kh�ng hứng chịu khổ đau.

"Thầy biết rằng con đau bệnh rất nặng. Như một thiền sinh giỏi, con đang đương đầu với chứng bệnh đ� một c�ch quả cảm. Con c� thể kh�ng biết ch�nh x�c l� ai đang đau khổ, nhưng con h�y tự hỏi con: Thực chất của t�m n�y l� c�i g�? H�y chỉ suy tưởng đến điều n�y th�i. Con sẽ kh�ng cần nữa. Chớ ham muốn chi hết. Gi�y ph�t cuối c�ng của con n� v� hạn, giống như một b�ng tuyết tan trong kh�ng trung tinh khiết."

* 96 *

MỘT GIỌT NƯỚC

Một thiền sư t�n l� Gisan bảo một m�n sinh trẻ mang đến cho �ng một th�ng nước để h�a lạnh nước tắm.

M�n sinh mang nước đến v�, sau khi h�a lạnh nước tắm, anh đổ ra đất ch�t nước c�n s�t lại.

"Con khờ dại qu�!" �ng thầy mắng anh ta. "Tại sao con đ� kh�ng tưới ch�t nước c�n thừa v�o c�y cối? Con c� quyền g� m� l�ng ph� ngay cả một giọt nước trong thiền viện n�y?"

M�n sinh trẻ gi�c ngộ Thiền ngay trong l�c ấy. Anh đổi danh t�nh của anh th�nh Tekisui, nghĩa l� một giọt nước.

* 97 *

DẠY ĐIỀU TỐI THƯỢNG

Thời xa xưa ở Nhật Bản, người ta thường d�ng những lồng đ�n bằng tre d�n giấy với những ngọn nến ở b�n trong. Một ch�ng m�, đến thăm bạn v�o một đ�m, được biếu cho một c�y đ�n lồng để mang về nh� với ch�ng.

"T�i kh�ng cần một c�y đ�n lồng," ch�ng ta n�i. "B�ng tối hay �nh s�ng đối với t�i đều giống nhau cả."

"T�i biết anh kh�ng cần một c�i đ�n lồng để soi đường." người bạn trả lời, "nhưng nếu anh kh�ng c� một c�i th� một người kh�c n�o đ� c� thể đụng v�o anh. Bởi thế anh n�n cầm lấy n� đi."

Ch�ng m� ra đi với c�y đ�n lồng v� đi chẳng bao xa đ� c� người chạy đụng ngay v�o ch�ng ta. "Đi đ�u phải coi chừng chứ!" ch�ng la lớn tiếng với người lạ. "Anh kh�ng thấy c�y đ�n lồng n�y sao?"

"Đ�n của anh đ� tắt ng�m hết rồi, anh bạn ạ!" người lạ trả lời.

* 98 *

KH�NG VƯỚNG MẮC

Kitano Gempo, tu viện trưởng của tu viện Eihei, được ch�n mươi hai tuổi khi �ng qua đời v�o năm 1933. �ng đ� cố gắng giữ g�n suốt cuộc đời của �ng để kh�ng bị vướng mắc v�o một thứ g� cả. Khi c�n l� một kẻ khất thực lang thang ở v�o tuổi hai mươi �ng bất ngờ gặp gỡ một du kh�ch h�t thuốc l�. V� c�ng đi với nhau xuống một con đường n�i, họ ngừng lại dưới một b�ng c�y để nghỉ. Du kh�ch mời Kitano h�t thuốc, �ng nhận v� l�c đ� �ng đang rất đ�i bụng.

"H�t thuốc thế n�y thật l� th� vị," �ng nhận x�t. Người kia cho �ng một ống điếu v� thuốc l� dư rồi họ chia tay nhau.

Kitano cảm nghĩ: "Những thứ th�ch th� như thế n�y c� thể g�y phiền nhiễu cho việc thiền định. Trước khi chuyện n�y đi qu� trớn, ta n�n ngưng lại ngay b�y giờ." Rồi �ng liền quẳng đồ h�t thuốc đi.

Khi �ng được hai mươi ba tuổi, �ng nghi�n cứu Kinh Dịch, học thuyết s�u xa nhất về vũ trụ. L�c đ� l� m�a đ�ng v� �ng cần một �t quần �o d�y. �ng viết thư cho thầy của �ng ở c�ch xa hằng trăm dặm, n�i cho thầy r� về nhu cầu của �ng, v� đưa l� thư cho một du kh�ch nhờ chuyển giao. Cả m�a đ�ng hầu như sắp tr�i qua m� chẳng thấy thư trả lời hay �o quần gửi tới. Do đ� Kitano liền nhờ đến sự ti�n đo�n của Kinh Dịch, trong đ� cũng dạy thuật b�i to�n, để xem bức thư của �ng c� bị thất lạc hay kh�ng. �ng thấy rằng quả đ�ng l� thất lạc. Một bức thư do thầy �ng gửi tới sau đ� kh�ng thấy đề cập g� đến quần �o cả.

"Nếu ta m� ti�n đo�n ch�nh x�c được mọi chuyện như vậy bằng Kinh Dịch, ta c� thể sẽ lơ l� việc thiền định của ta," Kitano nghĩ vậy. Do đ� �ng liền từ bỏ m�n học kỳ diệu n�y v� kh�ng bao giờ lại tr�ng cậy v�o những quyền lực của n� nữa.

Khi �ng được hai mươi t�m tuổi, �ng học lối viết thư họa v� thi ph� Trung Hoa. �ng trở th�nh đi�u luyện trong những m�n nghệ thuật n�y đến nỗi thầy �ng c�n phải ca ngợi �ng. Kitano ngẫm nghĩ: "Nếu ta kh�ng ngừng ngay l�c n�y, th� ta sẽ th�nh một thi sĩ, m� kh�ng th�nh một thiền sư." Bởi thế �ng chẳng bao giờ viết một b�i thơ n�o kh�c nữa.

* 99 *

DẤM CỦA TOSUI

Tosui l� vị thiền sư đ� từ bỏ lối c�u nệ h�nh thức của c�c thiền viện để sống dưới một c�y cầu với những người ăn xin. Khi �ng đ� qu� gi� nua, một người bạn gi�p đỡ �ng kiếm sống m� khỏi phải đi ăn xin. �ng ta chỉ b�y cho Tosui c�ch l�m sao gom cơm lại để chế ra dấm bằng cơm đ�, v� Tosui đ� l�m việc n�y cho đến khi �ng qua đời.

Trong khi Tosui l�m dấm, một người trong đ�m ăn xin cho �ng một bức tranh Phật. Tosui treo n� l�n tr�n v�ch căn ch�i của �ng v� đặt một tấm bảng b�n cạnh đ�. Tấm bảng viết:

"Thưa �ng Phật A Di Đ�: Căn ph�ng nhỏ n�y thật quả chật hẹp. T�i c� thể để �ng lưu lại tạm bợ th�i. Nhưng đừng nghĩ rằng t�i đang thỉnh cầu �ng hộ tr� cho t�i được t�i sinh v�o c�i cực lạc của �ng đ�u."

* 100 *

THIỀN VIỆN Y�N LẶNG

Shoichi l� vị thiền sư chỉ c� một mắt, rạng ngời gi�c ngộ. �ng dạy c�c đệ tử của �ng ở thiền viện Tofuku.

Ng�y v� đ�m cả ng�i thiền viện đứng im lặng. Kh�ng c� một tiếng động n�o cả.

Ngay cả việc tụng kinh cũng bị b�i bỏ bởi �ng thầy. C�c m�n sinh của �ng chẳng l�m g� cả ngo�i việc thiền định.

Khi �ng thầy qua đời, một người h�ng x�m gi� nua nghe thấy tiếng chu�ng vang l�n v� tiếng tụng kinh. L�c bấy giờ b� l�o biết ngay rằng Shoichi đ� ra đi.

* 101 *

THIỀN CỦA PHẬT

Đức Phật n�i: "Ta coi c�c ng�i vị của c�c vua ch�a v� c�c nh� cầm quyền chỉ như những hạt bụi. Ta coi c�c kho t�ng v�ng bạc v� ch�u ngọc như gạch v� sỏi đ�. Ta coi c�c xi�m y bằng lụa l� đẹp đẽ nhất chỉ như giẻ r�ch. Ta nh�n thấy v� số thế giới của vũ trụ như những hạt tr�i c�y nhỏ b�, v� chiếc hồ lớn nhất ở Ấn Độ tựa như một giọt dầu tr�n b�n ch�n ta. Ta nhận thấy c�c gi�o điều của thế gian đều như những cảnh hư ảo của c�c nh� ảo thuật. Ta suy nghiệm ra quan niệm tối cao của sự giải tho�t như gấm th�u v�ng trong một giấc mộng, v� nh�n th�nh đạo của c�c bậc đ� gi�c ngộ như những b�ng hoa hiện ra trong mắt người ta. Ta thấy thiền định như một cột trụ của n�i non, c�i Niết b�n như l� một cơn �c mộng l�c ban ng�y. Ta xem sự ph�n đo�n về đ�ng v� sai như vũ kh�c uốn luợn của một con rồng, v� sự tăng hay giảm của c�c l�ng tin chỉ như vết t�ch s�t lại của bốn m�a."

_________________________

* S�ch ấn tống để biếu, kh�ng b�n

* T�c giả kh�ng giữ bản quyền

* Hoan ngh�nh t�i bản

hoặc phổ biến dưới bất kỳ h�nh thức n�o kh�c