Xúc là gấp rút, mau, nhanh. Mạch chí đi rất nhanh, cùng ở thốn khẩu,
Mạch Sác mà thỉnh thoảng ngừng 1 cái cũng gọi là mạch Xúc.
Mạch Xúc đập gấp rút ở thốn khẩu ra đến ngư tế, đến rồi đi nhanh vội, có khi ngừng rồi lại tiếp tục.đập rất nhanh dưới ngón tay, có lúc giống như ngừng không có số nhất định, cấp bách, trong nhanh có thấy cả đập nho nhỏ”.
HÌNH VẼ BIỂU DIỄN MẠCH XÚC - Sách ‘Mạch Chẩn’ biểu thị hình vẽ mạch Xúc như sau:
Dương thịnh mà âm không hòa được, hoặc nộ khí nghịch lên... gây ra mạch Xúc.
Do vinh vệ bị rối loạn không còn độ số, âm khí thúc dương... gây ra mạch Xúc.
Mạch Xúc do lo lắng nghĩ ngợi, khí trệ uất kết, tích tụ gây ra, hoặc do nóng sốt quá mà không hạ xuống được... cũng gây ra mạch Xúc.
Thái Dương bệnh mà thầy thuốc lại dùng phép hạ, gây ra đi lỵ không ngừng, mạch Xúc
Thương hàn mà mạch Xúc, tay chân quyết nghịch, nên dùng phép cứu (bằng ngải nhung)”.
Mạch Xúc đập dồn dập trên thốn khẩu là đau ở vùng bả vai sau lưng.
Giận dữ làm cho khí xông ngược lên gây ra mạch Xúc, khí thô, người bệnh sinh ra nóng nảy, buồn bực, có khi trong người máu dồn lại phát cuồng.
Mạch Xúc chủ dương thịnh nhiệt thực, huyết khí, đờm ẩm, thức ăn ngừng trệ, sưng đau.
Mạch Xúc chủ khí nghịch lên, suyễn thở, vai lưng đau, kết hung, di tinh, kiết lỵ, nhiệt cao, đờm ứ, thương thực, vong dương.
|
Tả Thốn XÚC Nhiệt hỏa bốc lên cao. |
Hữu Thốn XÚC Khí nghịch, suyễn, phế khò khè. |
|
Tả Quan XÚC Huyết táo. |
Hữu Quan XÚC Thương thực. |
|
Tả Xích XÚC Di tinh. |
Hữu Xích XÚC Vong dương. |
· Xúc mà Hồng, Thực, có lực là nhiệt, là tà trệ ở kinh lạc.
· Xúc mà Tiểu, vô lực là hư thoát.