ÐỀ TÀI

ÐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ÐIỀU TRỊ DI CHỨNG LIỆT NỬA NGƯỜI DO TAI BIẾN MẠCH MÁU NÃO BẰNG PHƯƠNG PHÁP ÐIỆN CHÂM

Lương y. Nguyễn Kỳ Nam

TÓM TẮT

Một nghiên cứu mở, không có đối chứng được thực hiện trên 217 bệnh nhân liệt nửa người do TBMMN điều trị bằng điện châm tại Phòng Chẩn Trị YHCT Phường 7 Tp Cà Mau ghi nhận được các kết quả sau : (a) Tuổi càng cao, thể lực suy kém, khả năng phục hồi rất hạn chế.(b) Thời gian mắc bệnh càng lâu khả năng điện châm phục hồi càng kém. (c) Ðộ liệt càng cao khả năng phục hồi càng kém.Ðộ liệt được phục hồi trung bình là 2 độ. (d)Trúng phong kinh lạc, trúng phong tạng phủ ở thể thực (chứng bế) phục hồi tốt hơn trúng phong tạng phủ ở thể hư (chứng thoát). (e) Phương pháp điện châm theo phát đồ huyệt của chúng tôi phục hồi di chứng liệt nửa người do TBMMN có hiệu quả tốt, phục hồi di chứng nhanh hơn ph]ơng pháp châm bằng thiết bị quang châm Laser.

EFFECTS OF ELECTRO-PUNCTURE

IN TREATING HEMIPLEGIA DUE TO CVA

SUMMARY

An open, no control group study, carried out on 217 hemiplegic patients caused by CVA treated by electropuncture in a TM outpatient-clinic of the Ward N⁰ 7 of CaMau province, showed : The results of therapy diminished with (a) the patient?s age (b) the duration of the disease (c) the severity of paralysis. There was a better improvement in motor deficit with electropuncture in the type of " trung phong kinh lac ", "Plenitude form of Trung phong tang phu" than type of " Insufficience form of Trung phong tang phu". Also, better results in treating hemiplegia with electropuncture than with Laser-therapy.

Tai biến mạch máu não ( TBMMN ) là bệnh đứng đầu trong các bệnh thần kinh về mặt tử vong và di chứng, bệnh nhân phải nằm viện nhiều thời gian, tốn kém nhiều chi phí. mất khả năng lao động, tạo gánh nặng cho gia đình và xã hội .Trong các phương pháp thường dùng để điều trị phục hồi di chứng liệt nửa người do tai biến mạch máu não đa số các thầy thuốc đều chưa thoả mãn với kết quả đạt được; trong đó phương pháp châm cứu là phương pháp có nhiều bệnh nhân đến điều trị nhất.

Nhằm mục đích kế thừa và phát huy những kinh nghiệm của cha ông,. Tôi cùng các cộng sự tiến hành nghiên cứu được 217 bệnh nhân liệt nửa người do TBMMN trong 3 năm ( từ tháng 4 năm 1998 đến tháng 10 năm 2000 ) Tai Phòng Chẩn Trị YHCT Phường 7 Tp Cà Mau.

Ðề tài của chúng tôi với mục tiêu tổng quát là đánh giá kết quả điều trị liệt nửa người do di chứng TBMMN bằng phương pháp điện châm, giới hạn gồm các mục tiêu cụ thể như sau:

2. Xác định tỉ lệ TBMMN theo độ tuổi và đánh giá mức độ phục hồi.

3. Ðánh giá mức độ phục hồi bằng điện châm qua thời gian mắc bệnh.

4. Ðánh giá kết quả điều trị bằng điện châm theo cách phân độ liệt của viện Châm cứu Việt Nam.

5. Ðánh giá kết quả điều trị bằng điện châm theo các cách phân thể bệnh của Y Học Cổ Truyền.

Tất cả các bệnh nhân nằm trong tiêu chuẩn chọn bệnh đến phòng chẩn trị YHCT phường 7, Tp Cà Mau, từ tháng 4 năm 1998 đến tháng 10 năm 2000.

v Những bệnh nhân bị liệt nửa người do Tai biến mach máu não, không có những bệnh lý khác kèm theo.

v Có hội chứng thần kinh khu trú liệt vận động tự chủ nửa người ở mức độ khác nhau.

v Bệnh nhân đã được điều trị giai đoạn cấp ổn định và cho xuất viện.

Bệnh nhân sau giai đoạn cấp để lại triệu chứng bán thân bất toại được đánh gíá :

? Trạng thái thực ( chứng Bế ) hay trạng thái hư ( chưn? Thoát ).

? Bệnh nhân có uống thuốc hoặc có điều trị thêm phương pháp khác. ( trừ trường hợp có chỉ định uống thuốc hạ áp mỗi ngày )

Ðể dễ đánh giá kết quả điều trị chúng tôi dựa vào các tiêu chuẩn khám trên lâm sàng, phân chia bệnh nhân trong diện điều trị theo mức độ liệt do viện Châm Cưú Việt Nam đề ra. Tiêu chuẩn đánh giá độ liệt như sau :

- Ðộ I : Bê?h nhân vạ? động tự chủ được , đi lại được tự phục vụ sinh hoạt cá nhân được, cầm nắm được nhưng cơ lực còn yếu.

- Ðộ II : Bệnh nhân vạ? động tự chủ hạn chế묍 đi lại yếu cần ngưới giúp đở, chưa cầm nắm được, còn tự nâng tay và chân.( tay đưa ngang vai ).

- Ðộ III : Bệnh nhân ngồi được, không tự nâng được tay chân, cử động được chút ít ngón tay và ngón chân.

- Ðộ IV : Bệnh nhân không vận động được, không ngồi được, nằm liệt giường, còn chút ít biểu hiện co cơ .

- Ðộ V : Như độ IV bê?h nhân không vận động được, không ngồi được, nằm liệt giường, không biểu hiện co cơ.

Bệnh nhân được đánh giá độ liệt trước sau điều trị, tính độ dịch chuyển của độ liệt sau điều trị:

Cường độ tăng từ từ theo ngưởng chịu đựng của bệnh nhân.

? Châm tả: bách hội - kiên ngung- khúc trì - chi câu - hợp cốc - bát tà- thượng cự hư - giải khê - trung đô - thaí xung.

? Châm tả: giáp tích C_{3
-}C_{7 -,}L₄ - L₅ Hoàn khiêu - lương khâu .

Chúng tôi nhận bệnh theo tiêu chuẩn và tiến hành điều trị di chứng liệt nửa người do tai biến mạch máu não bằng điện châm theo các công đoạn dưới đây :

v Khám kỷ trên lâm sàng để phân loại bệnh nhân theo độ liệt.

v Theo dõi huyết áp và nhịp tim của bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị.

v Làm bệnh án cho từng bệnh nhân để tiện việc theo dõi và đánh giá.

v Việc đánh giá kết quả điều trị được tiến hành sau ít nhất 1 liệu trình điều trị và nhiều nhất là 4 liệu trình ( mỗi liệu trình 12 lần châm ).

	< 50 tuổi			50 - 70 tuổi			> 71 tuổi
B.nhân	34			118			65
	đở nhiều	đở ít	không đở	đở nhiều	đở ít	không đở	đở nhiều	đở ít	không đở
B.nhân	19	13	2	67	46	5	24	35	6
Tỉ lệ	55,8%	38,2 %	5,8 %	56,7 %	38,9 %	4,2%	36,9 %	53,8 %	9,2 %

	< 1 THÁNG			1 - 6 THÁNG			7 - 12 THÁNG			> 1 NĂM
Tổng số b.nhân	153			46			16			02
kết quả chuyễn độ	đở nhiều	đở ít	0 đở	đở nhiều	đở ít	0 đở	đở nhiều	đở ít	0 đở	đở nhiều	đở ít	0 đở
B. nhân	77	75	01	30	14	02	03	05	08	0	0	02
Tỉ lệ	50,3%	49 %	0,6%	65,2%	30,4%	4,3 %	18,7%	31,2%	50%	0%	0%	100%

BẢNG 4: ÐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ÐỘ LIỆT NỬA NGƯỜI DO TBMMN TRƯỚC VÀ SAU KHI ÐIỀU TRỊ BẰNG PHƯƠNG PHÁP ÐIỆN CHÂM :

BẢNG 5 : ÐÁNH GIÁ KẾT QUẢ CHUYỄN ÐỘ LIỆT CỦA 217 BỆNH NHÂN LIỆT NỬA NGƯỜI DO TBMMN SAU KHI ÐƯỢC ÐIỀU TRỊ BẰNG ÐIỆN CHÂM :

BẢNG 6 : BẢNG PHÂN CHIA KẾT QUẢ ÐỘ LIỆT THEO THỂ TRÚNG PHONG KINH LẠC TRƯỚC VÀ SAU KHI ÐIỀU TRỊ :

BẢNG 7 : BẢNG PHÂN CHIA KẾT QUẢ ÐỘ LIỆT THEO THỂ TRÚNG PHONG TẠNG PHỦ CHỨNG BẾ ( Thể Thực ) TRƯỚC VÀ SAU KHI ÐIỀU TRỊ :

BẢNG 8 : BẢNG PHÂN CHIA KẾT QUẢ ÐỘ LIỆT THEO THỂ TRÚNG PHONG TẠNG PHỦ CHỨNG THOÁT ( Thể Hư ) TRƯỚC VÀ SAU KHI ÐIỀU TRỊ :

Tham khảo các đề tài nghiên cứu của PTS Vũ Thường Sơn Viện Châm Cứu Việt Nam ( Năm 1999 ) và đề tài của nhóm nghiên cứu phòng quang châm Phường 11 huyện Bình Thạnh ( 1988 )

Qua nghiên cứu 217 bệnh nhân liệt nửa người do TBMMN sau giai đoạn cấp phục hồi bằng phương pháp điện châm chúng tôi thấy có những đặc điểm như sau :

1) Tỉ lệ mắc bệnh giữa nam và nữ không chênh lệch bao nhiêu 49 % và 51 %. So với đề tài của nhóm nghiên cứu Phòng quang châm, Trạm Y Tế phường 11 huyện Bình Thạnh, TPHCM ( Năm 1998 ) Nam 61,7 % nữ 38,3 % và đề tài nghiên cứu của PTS Vũ Thường Sơn năm 1999 tại Viện Châm Cứu Việt Nam là nam73,4 % nữ 26,6 % thì có sự chênh lệch khá xa. Chúng tôi nhận thấy rằng tỉ lệ mắc bệnh giữa nam nữ có thể khác biệt nhau do điều kiện sinh hoatﬠlối sống, ẩm thực và do ảnh hưởng tập quán, phong tục nam nữ từng địa phương có khác nhau.

2) Ở độ tuổi dưới 50 nam nữ mắc bệnh không chênh lệch nhiều.

Ở độ tuổi 50 đến 70 nữ mắc bệnh nhiều hơn nam 60,1 % so với 39,9 %.

Ở độ tuổi trên 70 nam mắc bệnh nhiều hơn nữ 67,6 % So với 32,3 %.

Vấn đề nầy chúng tôi chưa tìm thấy thống kê của các tác giả khác nhưng chúng tôi nhận thấy diễn biến về mặc tuôỉ tác giữa nam nữ từng thời kỳ cũng có sự chênh lệch ảnh hưởng đến yếu tố mắc bệnh.

3) Tuổi càng cao mức độ đở nhiều ( giảm 2, 3, 4 độ liệt ) càng ít. Qua thực tiển điều trị chúng tôi nhận thấy ở người cao tuổi thể lực suy kém, thực tế khả năng phục hồi rất hạn chế.

4) Thời gian mắc bệnh càng lâu khả năng điện châm phục hồi càng kém. Nhận xét của chúng tôi giống như nhận xét của nhóm nghiên cứu Phòng quang châm, Trạm Y Tế phường 11 huyện Bình Thạnh, TPHCM ( Năm 1998 ) là : " Bệnh đến càng sớm thì khả năng phục hồi càng cao "

5) Ðộ liệt càng cao khả năng phục hồi càng kém. Ðộ liệt được phục hồi trung bình là 2 độ. Chúng tôi nhận thấy qua thực tế trên số liệu thống kê, liệt ở độ IV và V phục hồi lên độ II và I chuyễn được 3 - 4 độ liệt rất ít tỉ lệ 12,9 %. . Tỉ lệ chuyễn được 2 độ liệt là 98 người 45,1 %. chuyễn được 1 độ liệt là 94 người chiếm 43 %

6) Tỉ lệ trúng phong kinh lạc cao nhất có 40 % và thường có độ liệt nhẹ I, II, III . Trúng phong tạng phủ chứng Bế có tỉ lệ là 35,1 %. Trúng phong tạng phủ chứng Thoát là thấp nhất 24,4 %. Ở hai thể nầy đề có độ liệt nặng III, IV, V , Tỉ lệ nầy cũng đồng nghĩa với y văn kinh điển Ðông y là Trúng phong kinh lạc là thể nhẹ, trúng phong tạng phủ là thể nặng. Chúng tôi nhân thấy tỉ lệ nầy có sự khác biệt với đề tài nghiên cứu của PTS Vũ Thường Sơn năm 1999 tại Viện Châm Cứu Việt Nam trong tổng số 95 bệnh nhân Trúng phong kinh lạc có 39 bệnh nhân liệt ở độ IV và V chiếm tỉ lệ 44 %.

Ðiều nầy chúng tôi có suy nghĩ do chênh lệch ngẩu nhiên hay do cách vận dụng cơ sở lý luận YHCT để chẩn đoán phân thể của các tác giả còn có chỗ sai biệt, vì chúng tôi không tìm được tư liệu của tác giả mô tả triệu chứng thể Trúng phong kinh lạc để đối chiếu . Riêng chúng tôi thì đã có mô tả ở phần quan niệm Ðông y.

7) Các bệnh nhân được chẩn đoán : trúng phong kinh lạc, trúng phong tạng phủ ở thể thực (chứng bế ). Phục hồi có tiến triển tốt hơn các bệnh nhân được chẩn đoán trúng phong tạng phủ thể hư ( chứng thoát ). điều nầy có cùng đặc điểm với nghiên cứu của PTS Vũ Thường Sơn báo cáo năm 1997 trong kỷ yếu công trình nghiên cứu khoa học về châm cứu tại Viện Châm Cứu Việt Nam.

8) Số bệnh nhân đở nhiều chiếm tỉ lệ cao nhất. 50,6 % , Số bệnh nhân đở ít là 43,3 %, số bệnh nhân không đở chiếm tỉ lệ thấp nhất 5,9 %. Sự khác biệt trước và sau điều trị nầy có ý nghĩa thống kê p < 0,05.

Sử dụng phương pháp điện châm theo phác đồ huyệt của chúng tôi để điều trị phục hồi di chứng liệt nửa người do TBMMN là có hiệu quả tốt, phục hồi di chứng nhanh hơn phương pháp châm bằng thiết bị quang châm Laser, vì liệu trình điều trị chúng tôi 40 ngày, liệu trình điều trị

1) quang châm Laser đến 60 ngày ( So với đề tài của nhóm nghiên cứu Phòng quang châm, Trạm Y Tế phường 11 huyện Bình Thạnh, TPHCM ( Năm 1998 ) .

2) Một số nhược điểm của phương pháp nầy là bệnh nhân sợ châm đau và phải rất thận trọng ở khâu vô trùng. So với phương pháp quang châm thì không đau và không phải bận tâm về khâu vô trùng. Nhưng phương pháp điện châm dễ thực hiện, dụng cụ gọn nhẹ. So với phương pháp quang châm Laser trang bị 1 máy phải mất 20 triệu đồng. Phương pháp điện châm trang bị 1 máy 350.000 đồng hiệu quả kinh tế hơn, dể trang bị cho các phòng chẩn trị hơn, có thể thực hiện được dễ dàng ở mọi tuyến cơ sở.

3) Trong suốt quá trình điều trị không gây tai biến gì, và để khắc phục nhược điểm đau do dấu châm kim thì sau một liệu trình điều trị cho bệnh nhân nghỉ 1 tuần để các sẹo châm ổn định rồi tiếp tục thì bệnh nhân chịu đau tốt hơn .

Sử dụng phương pháp điện châm trong điều trị phục hồi di chứng liệt nửa người do TBMMN sau giai đoạn cấp. Qua nghiên cứu 217 bệnh nhân chúng tôi thấy có những đặc điểm như sau :

1. Tuổi càng cao mức độ đở nhiều ( giảm 2,3,4 độ liệt ) càng ít.

2. Ðộ liệt càng cao khả năng phục hồi càng kém. Ðộ liệt được phục hồi trung bình là 2 độ.

4. Các bệnh nhân được chẩn đoán : trúng phong kinh lạc, trúng phong tạng phủ ở thể thực (chứng bế ). Phục hồi có tiến triển tốt hơn các bệnh nhân được chẩn đoán trúng phong tạng phủ thể hư ( chứng thoát ).

5. Số bệnh nhân đở nhiều chiếm tỉ lệ cao nhất 50.6 %. Số bênh nhân đở ít là 43,3 %. Số bệnh nhân không đở chiếm tỉ lệ thấp nhất là 5,9 %. Sự khác biệt trước và sau điều trị nầy có ý nghĩa thống kê p < 0,05.

6. Sử dụng phương pháp điện châm theo phác đồ huyệt của chúng tôi để điều trị phục hồi di chứng liệt nửa người do TBMMN là có hiệu quả tốt

Ngoài một số nhược điểm có thể khắc phục được là đau và phải cẩn thận khâu vô trùng, thì phương pháp này thích hợp với hoàn cảnh và điều kiện của nhân dân ta bởi phương pháp tiến hành đơn giản : Ít tốn kém, không gây tai biến, thiết bị rẻ tiền, có thể thực hiện được ở mọi tuyến y tế , gần gủi với nhân dân, giảm bớt gánh nặng cho gia đình bệnh nhân, thuân lợi trong công tác chăm sóc sức khoẻ ban đầu.

Lứa tuổi Giới tính	< 50	Từ? 50 - 70	> 70	Tổng cộng	Tỉ lệ
Bệnh Nhân Nam	15	47	44	106	48,5 %
Bệnh Nhân Nữ	19	71	21	111	51,5 %
Tổng Cộng	34	118	65
Tỉ lệ	15,6 %	54,3 %	29,9 %

Trước điều trị		Sau điều trị
	Bệnh nhân	Ðộ 0	Ðộ I	Ðộ II	Ðộ III	Ðộ IV	Ðộ V
Ðộ I	24 11%	22	2
Ðộ II	58 26,7 %	27	29	2
Ðộ III	67 30,8 %	3	36	26	2
Ðộ IV	48 22,1 %	1	2	24	16	5
Ðộ V	20 9.2 %		1	5	11	1	2
Tổng số	217	53	70	57	29	6	2
	100%	24,4 %	32,2 %	26,2 %	13,3 %	2,7 %	0,9 %

Trước điều trị	Số BN	Sau điều trị
	88= 100 %	Ðộ 0	Ðộ I	Ðộ II	Ðộ III	Ðộ IV	Ðộ V
Ðộ I	24 27,5 %	22 25,2 %	2 2,2 %
Ðộ II	58 66,6 %	27 31 %	29 33,3 %	2 2,2 %
Ðộ III	6 6,8 %		6 6,8 %

Trước điều trị	Số BN	Sau điều trị
	76 =100 %	Ðộ 0	Ðộ I	Ðộ II	Ðộ III	Ðộ IV	Ðộ V
Ðộ III	43 56,5 %	2 2,6 %	20 26,3 %	21 27,6 %
Ðộ IV	27 35,5 %	1 1,3 %	1 1,3 %	15 19,7 %	10 13 %
Ðộ V	6 7,8 %		1 1,3 %	5 6,5 %

Trước điều trị	Số BN	Sau điều trị
	53 = 100%	Ðộ 0	Ðộ I	Ðộ II	Ðộ III	Ðộ IV	Ðộ V
Ðộ III	18 33,9 %	1 1,8 %	10 18,8 %	5 9,4 %	2 3,7 %
Ðộ IV	21 39,6 %		11,8 %	9 16,9 %	6 11,3 %	5 9,4 %
Ðộ V	14 26,4 %				1120,7%	1 1,8 %	2 3,7 %

Lương y. Nguyễn Kỳ Nam

TÓM TẮT

EFFECTS OF ELECTRO-PUNCTURE

IN TREATING HEMIPLEGIA DUE TO CVA

SUMMARY

Liệt như củ

Số bệnh nhân chuyễn độ

Sau điều trị

Sau điều trị

Trước điều trị

Sau điều trị