XẠ CAN

( BELAMCANDA SYNENSIS )

Tên cây : Rẻ quạt, xạ can, lưỡi đòng, co quat phi (Thái) 
Mô tả : Cây cỏ, sống nhiều năm, cao 0,5 - 1m. Thân rễ mọc bò, phân nhánh nhiều. Lá hình dải, có bẹ mọc ốp vào thân và xòe ra như cái quạt. Gân lá song song mọc sít nhau. Hoa màu vàng cam điểm những đốm tía. Quả hình trứng có nhiều hạt đen bóng. 
Phân bố : Cây được trồng ở nhiều nơi.
Bộ phận dùng : Thân rể. Thu hái vào mùa thu. Dùng tươi hay phơi khô, sấy khô.
Thành phần hóa học : Thân rể chứa belamcandin, tectoridin, iridin, shekanin. Belamcandin thủy phân cho ra glucosa và belamcanghenin. Thủy phân tectoridin cho ra tectorigenin.
Công dụng : Kháng khuẩn, tiêu viêm, tiêu đàom. Chữa ho, ho gà, viêm họng, khản tiếng viên amidan. Còn chữa sốt, thống kinh, bí đại tiểu tiện, sưng vú tắc tia sữa, đau nhức tai, rắn cắn : Ngày 3 - 6 g sắc uống. Hoặc giả nhỏ 10 - 20 g thân rể tươi và muối ngậm, bã đắp.