SẮC THUỐC THẾ NÀO CHO ÐÚNG?
Tác giả : BS. QUÁCH TUẤN VINH (CN. Quân y - Tổng cục Chính trị)

 Người xưa cho rằng: Thuốc có công hiệu hay không là do sắc thuốc. Danh y Hải Thượng Lãn Ông hướng dẫn cách sắc thuốc như sau: "Thuốc một lạng thì dùng nước tám lạng, nấu bằng nồi đất, dùng giấy bịt kín miệng ấm. Thuốc bổ phải sắc nhỏ lửa, còn bốn phần. Thuốc công bệnh phải sắc to lửa còn tám phần. Dùng giấy lọc cho trong nước thuốc mới uống. Nếu để đục sức thuốc không lưu hành. Thuốc bổ có thể tập trung bã thuốc của vài thang lại nấu lên mà uống thay nước cũng hay. Thuốc công hạ, phát tán chỉ nên dùng nước đầu, không cần sắc nước nhì...".
Sắc thuốc xét dưới góc độ khoa học là một quá trình thủy phân chiết xuất hoạt chất dưới tác dụng của nhiệt độ. Ðể nâng cao hiệu quả sử dụng và tác dụng của thuốc, cần lưu ý một số vấn đề sau:
Ấm sắc thuốc:
Nên dùng nồi đất để sắc thuốc, không nên dùng nồi sắt, nồi đồng, kể cả nồi nhôm... Trong dược liệu có rất nhiều tanin, nếu dùng ấm sắc bằng kim loại, trong quá trình sắc thuốc sẽ tạo thành tanat sắt, tanat đồng, tanat nhôm... làm biến đổi chất thuốc. Dùng nồi nhôm để sắc thuốc, nếu thang thuốc có các vị chua như ngũ vị tử, sơn tra..., nồng độ nhôm trong thuốc sắc sẽ rất cao có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
Ngày nay có nhiều loại ấm sắc thuốc dùng điện của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc. Có thể sử dụng các loại ấm sắc trên, nhưng tốt nhất vẫn nên sắc thuốc bằng nồi đất, ấm đất...
Nước sắc:
Nên dùng nước sạch để sắc thuốc. Thang thuốc có "đại tễ, tiểu tễ", do vậy lượng nước sắc tùy theo thang to hay nhỏ mà đổ nước cho vừa. Nguyên tắc là đổ nước phải ngập dược liệu 2 đốt ngón tay. Những lần sắc sau thì đổ ít hơn lần trước.
Cách sắc thuốc:
Trước khi sắc nên ngâm thuốc vào nước ấm hoặc nước lã ít nhất 30-60 phút. Nếu ngâm thuốc trước khi sắc, chất lượng thuốc sẽ tốt hơn không ngâm và rút ngắn được thời gian sắc thuốc.
Nếu là thuốc bổ, nên sắc 3-4 lần. Sắc "văn hỏa" là dùng lửa nhỏ, sắc lâu. Mỗi lần sắc từ 60-90 phút.
Nếu là thuốc phát tán, thuốc công hạ, nên sắc 2-3 lần. Sắc "vũ hỏa" là dùng lửa to, sắc nhanh khoảng 10-30 phút là được.
Một số vị thuốc có cách sắc khác nhau, ví dụ: Các thuốc là khoáng vật cần sắc trước, các thuốc có tinh dầu như gừng, bạc hà... thường cho sau khi thuốc đã sắc gần được. Ngũ vị tử có tác dụng giảm men gan rất tốt nhưng trước khi sắc phải đập giập nhân... Một số thuốc quý như nhân sâm, sừng tê giác cần sắc riêng rồi mới hợp với nước thuốc. Các loại cao thuốc, a giao và mật ong... sau khi sắc, chắt nước thuốc rồi mới hòa các vị trên khi thuốc còn nóng.
Mỗi thuốc có cách sắc khác nhau. Do vậy cần lưu ý sắc thuốc đúng theo chỉ dẫn của thầy thuốc.