Tác giả : DS. TRẦN XUÂN THUYẾT
Linh chi là vị thuốc quư đă được loài người
nghiên cứu sử dụng từ lâu đời. Trong sách
"Thần nông bản thảo" - một dược thư
cổ của Trung Quốc cách đây hơn 2.000 năm cũng
ghi lại khá nhiều tác dụng chữa bệnh của
linh chi. Linh chi c̣n có nhiều tên khác như thuốc
Thần tiên, nấm Trường thọ, cỏ Trường
sinh v.v... Xưa kia linh chi chỉ được khai thác
trong thiên nhiên nên nó là loại thuốc quư, hiếm và
rất đắt tiền. Giá một lạng linh chi c̣n
đắt hơn một lạng vàng ṛng nên chỉ dành
để tiến vua, chúa hoặc bán cho những người
giàu có.THỊ TRƯỜNG NẤM LINH CHI Ở VIỆT NAM - TRẬN ĐỒ BÁT QUÁI
Nấm linh chi trong các cửa hàng Đông dược
Vào bất kỳ một cửa hàng Đông dược nào ở Hà Nội, bạn cũng sẽ được chào mua nấm linh chi, tập trung nhiều nhất là ở phố Lăn Ông. Mới thoạt nh́n, bạn sẽ lóa mắt v́ có đủ loại linh chi to, nhỏ. Cái to nhất bằng cái nón nhỏ, mỗi túi 1kg có 2 hoặc 3 nấm. Cái nhỏ th́ 15-20 cái/kg. Rồi linh chi thái lát, linh chi tán bột. Cũng cùng một thứ nấm linh chi có màu sắc, độ lớn, cân nặng như nhau, nhưng có cửa hàng giới thiệu là linh chi Hàn Quốc v́ có chữ KOREA đóng dấu ch́m ở mặt dưới nấm, được chào với giá 1.500.000đ/kg. Sang cửa hàng khác, cũng cái nấm linh chi như thế (nhưng không có chữ KOREA đóng dấu ch́m) lại được chào bán với giá 400.000đ/kg.
C̣n nấm linh chi thái lát th́ cửa hàng nào cũng nói là linh chi Trung Quốc, giá rất mềm, chỉ có 200.000đ/kg.
Tôi được một người mặc áo Blouse trắng, ở ngực áo có đeo biển "Bác sĩ chuyên khoa Đông y V.V.C." giới thiệu: "Bác cứ mua đi, ở đây chúng tôi chỉ bán linh chi của Hàn Quốc, chúng tôi sẽ xay thành bột cho bác, khi dùng chỉ việc sắc nước, sôi 15 phút là được". Tôi hỏi: "Thế bă linh chi có dùng được không?". Vị bác sĩ nọ trả lời "Ai dùng bă làm ǵ, tất cả nó đă tan ra nước rồi!".
Vào cửa hàng bán lẻ thuốc Nam - Bắc của Công ty Dược liệu TW I hỏi mua linh chi, cô bán hàng cho tôi xem cả 2 loại linh chi Hàn Quốc và Trung Quốc. Loại của Hàn Quốc mặt dưới (thụ tầng) nấm có màu trắng, đóng dấu ch́m chữ KOREA. Giá bán 1kg loại 6 cái là 660.000đ. Linh chi Trung Quốc mặt dưới nấm có màu vàng, giá 250.000đ/kg (loại 6 cái 1kg).
Nấm cổ linh chi bán rong
Từ cuối năm 2002 đến nay, có một số người mang những mảnh nấm linh chi rất lớn, để trong túi du lịch len lỏi đến những nhà có người bệnh ung thư, tiểu đường, thoái hóa cột sống v.v..., nói là thuốc quư mới phát hiện trong rừng sâu Tây Nguyên đă được các nhà khoa học xác định là cổ linh chi có hàng trăm năm tuổi, chữa khỏi nhiều bệnh nan y ở thời kỳ cuối. Giá mỗi lạng (100g) từ 120-150.000đ tùy loại nhỏ hoặc to. Để minh chứng cho lời giới thiệu của ḿnh họ c̣n mang theo cả bản photocopy các bài viết nói về nấm cổ linh chi đăng trên báo Lao Động và báo Sức Khỏe & Đời Sống.
Xác định xuất xứ của nấm linh chi
Có người mang nấm linh chi đến nhờ tôi phân biệt hộ: Thứ nào của Trung Quốc, thứ nào của Hàn Quốc? Tôi trả lời: Chúng tôi chỉ có thể phân biệt được cổ linh chi và linh chi trồng. C̣n thứ nào trồng ở Trung Quốc, thứ nào trồng ở Hàn Quốc th́ kể cả người chuyên nghiên cứu, phân loại thực vật hoặc chuyên kiểm nghiệm dược liệu cũng chịu, v́ linh chi được trồng ở Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc v.v... không phải chỉ có một loài. Trong khi chỉ riêng một loài Ganoderma lucidum thôi cũng đă có hơn 45 thứ khác nhau. C̣n việc đóng dấu ch́m chữ KOREA trên nấm để nói đó là của Hàn Quốc th́ có ǵ khó.
NẤM LINH CHI TRONG THIÊN NHIÊN
Linh chi (Ganoderma) là các loài nấm gỗ mọc hoang trong thiên nhiên, có hàng trăm loài khác nhau cùng họ nấm gỗ (ganodermataceae). Có 2 nhóm lớn là: Cổ linh chi và linh chi.
Cổ linh chi: Là các loài nấm gỗ không cuống (hoặc cuống rất ngắn) có nhiều tầng (mỗi năm thụ tầng lại phát triển thêm một lớp mới chồng lên). Mũ nấm h́nh quạt, màu từ nâu xám đến đen sẫm, mặt trên sù ś thô ráp. Nấm rất cứng (cứng như gỗ lim nên c̣n gọi là nấm lim).
Chúng sống kư sinh và hoại sinh trên cây gỗ trong nhiều năm (đến khi cây chết th́ nấm cũng chết). V́ vậy các nhà bảo vệ thực vật xếp cổ linh chi vào nhóm các tác nhân gây hại cây rừng, cần khống chế. Cổ linh chi mọc hoang từ đồng bằng đến miền núi ở khắp nơi trên thế giới. Trong rừng rậm, độ ẩm cao, cây to th́ nấm phát triển mạnh, tán lớn. Ở Việt Nam đă phát hiện trong rừng sâu Tây Nguyên có những cây nấm cổ linh chi lớn, có cây tán rộng tới hơn 1 mét, nặng hơn 40kg.
Tên khoa học: Ganoderma applanatum (Pers) Past. Cổ linh chi có hàng chục loài khác nhau.
Linh chi: Là các loài nấm gỗ mọc hoang ở những vùng núi cao và lạnh ở các tỉnh Tứ Xuyên, Quảng Tây, Quảng Đông (Trung Quốc). Nấm có cuống, cuống nấm có màu (mỗi loài có một màu riêng như nâu, đỏ vàng, đỏ cam). Thụ tầng màu trắng ngà hoặc màu vàng. Mũ nấm có nhiều h́nh dạng, phổ biến là h́nh thận, h́nh tṛn. Mặt trên bóng. Nấm hơi cứng và dai.
Tên khoa học: Ganoderma lucidum (Leyss ex Fr) Kart (Linh chi có rất nhiều loài khác nhau). Sách Bản thảo cương mục (in năm 1595) của Lư Thời Trân, đại danh y Trung Quốc đă phân loại linh chi theo màu sắc thành 6 loại, mỗi loại có công dụng chữa bệnh khác nhau:
- Loại có màu vàng gọi là Hoàng chi hoặc Kim chi.
- Loại có màu xanh gọi là Thanh chi.
- Loại có màu hồng, màu đỏ gọi là Hồng chi hay Đơn chi hoặc Xích chi.
- Loại có màu trắng gọi là Bạch chi hay Ngọc chi.
- Loại có màu đen gọi là Huyền chi hay Hắc chi.
- Loại có màu tím gọi là Tử chi.
KHOA HỌC HIỆN ĐẠI VÀ VIỆC NGHIÊN CỨU NẤM LINH CHI