Tăng
đường huyết và hạ đường huyết
GS. PHẠM GIA CƯỜNG
TĂNG ÐƯỜNG HUYẾT
1. Tăng đường huyết là gì? Tăng đường
huyết (TÐH) là có quá nhiều glucose trong máu, phản ánh
sự dư thừa glucose tại các mô của cơ
thể. Nếu TÐH nặng và kéo dài sẽ gây tổn thương
các mạch máu và mô cơ thể.
2. Ðường huyết bao nhiêu thì gọi là tăng
đường huyết? Theo Tổ chức Y tế Thế
giới, nếu đường huyết lúc đói ? 1,26g/l
(7mmol/l) là có TÐH. Nếu đường huyết thử vào
bất cứ lúc nào trong ngày ? 2g/l (11 mmol/l) là TÐH sau
bữa ăn.
3. Tại sao bệnh nhân lại tiểu nhiều khi bị
tăng đường huyết? Khi thận đào thải
đường, đồng thời cũng đào thải
luôn cả nước. Bởi vậy càng mất đường
bao nhiêu thì càng mất nước bấy nhiêu (tiểu
nhiều).
4. Người đái tháo đường (ÐTÐ) có biết
là mình đang bị tăng đường huyết không?
Người ÐTÐ phụ thuộc insulin (typ 1) có biết (vì
thấy khát nước, tiểu nhiều, mệt mỏi,
buồn ngủ...); Nhưng người ÐTÐ không phụ
thuộc insulin (typ 2) thì không biết trong một thời
gian dài.
5. Tăng đường huyết có dẫn đến hôn
mê không? TÐH có thể gây 2 loại hôn mê:
- Hôn mê "tăng thẩm thấu" (áp lực thẩm
thấu trong mạch máu tăng rất cao vì có quá
nhiều đường): do đường huyết tăng
quá cao và tăng đơn độc.
- Hôn mê toan - ceton: do TÐH kèm theo các thể cetonic gây toan hóa
môi trường cơ thể.
6. Sau bao nhiêu lâu thì các biến chứng của TÐH mới
bắt đầu xuất hiện? Sau khoảng 10 năm.
7. Phát hiện TÐH bằng cách nào? Chỉ có định lượng
đường trong máu mới có thể phát hiện
được TÐH. Có thể làm xét nghiệm này tại
phòng xét nghiệm (thử đường huyết bằng
máu tĩnh mạch) hoặc bệnh nhân có thể tự
thử máu tại nhà bằng máy thử máu cá nhân
(thử đường huyết bằng một giọt máu
lấy ở đầu ngón tay).
8. Khi bị TÐH mà bệnh nhân không uống nước
sẽ gây hậu quả gì? Bệnh nhân sẽ bị
mất nước vì họ thải trừ cả glucose và
nước. Mất nước có thể dẫn đến
hôn mê.
9. Nếu đường huyết vẫn cứ tăng
mặc dù đã dùng tăng liều insulin thì điều này
có ý nghĩa gì? Ðiều này chứng tỏ đã có
một vấn đề khác (ngoài ÐTÐ) xuất hiện
(nhiễm khuẩn, vấn đề tiết niệu...),
phải hỏi ý kiến thầy thuốc.
10. Tăng đường huyết có phải do ăn quá
nhiều glucid (đường) không? TÐH chỉ liên quan
rất ít đến việc ăn, uống, vấn đề
chủ yếu là ở chỗ cơ thể sản xuất
ra quá ít insulin nên đã làm TÐH.
11. Có cần phải điều trị ngay tăng
đường huyết không? Nếu TÐH quá cao, cần
phải điều trị ngay bằng insulin nhanh. Nếu TÐH
vừa phải ở người ÐTÐ typ 1, chỉ cần
điều chỉnh các liều insulin cho thích hợp.
Ở người ÐTÐ typ 2, dùng các sulfamid hạ đường
huyết để cân bằng đường huyết.
12. Người không bị ÐTÐ có khi nào bị TÐH không? Có.
Nhiều trường hợp đường huyết tăng
trên mức bình thường nhưng chưa đủ cao
để kết luận là ÐTÐ: đấy là giai đoạn
trung gian giữa tình trạng bình thường và bệnh lý
(ÐTÐ), gọi là TÐH khi đói. Theo Tổ chức Y tế
Thế giới, nếu đường huyết khi đói
ở giữa 1,01 và 1,25g/l (5,6 và 6,93 mmol/l) thì gọi là TÐH
khi đói và nên làm thêm nghiệm pháp gây tăng đường
huyết bằng đường uống.
HẠ ÐƯỜNG HUYẾT
1. Những biểu hiện của hạ đường
huyết là gì? Ðấy là cơn đói cồn cào, sợ
thức ăn, buồn nôn, nôn, ngáp, buồn ngủ, run, tim
đập nhanh, ra mồ hôi lạnh, đau vùng tim, tái tím,
cảm giác như say rượu, kích động hay
trầm cảm vô cớ, mất định hướng, hôn
mê. Tuy nhiên đây không phải là những biểu
hiện riêng của hạ đường huyết (HÐH) mà
còn của nhiều bệnh khác nữa.
2. Hậu quả của HÐH là gì?
- HÐH vừa phải sẽ làm bệnh nhân mệt mỏi
cả về thể xác lẫn tâm lý, kéo dài từ vài phút
đến 20-30 phút, tùy theo từng người.
- Ða số các trường hợp HÐH có thể tự
hồi phục được sau vài giờ dù không
được điều trị gì.
- HÐH có thể gây tai biến tim mạch ở một
số người cao tuổi.
- Ít khi HÐH gây tử vong mà nguyên nhân tử vong thường
là bệnh nhân đã tiêm quá liều insulin hoặc
uống quá liều sulfamid hạ đường huyết.
3. Người không bị ÐTÐ có khi nào bị hạ
đường huyết không? Có. Phần lớn những
trường hợp HÐH chức năng đều có liên
quan đến việc ăn quá nhiều đường, làm
cơ thể phải sản xuất ra nhiều insulin gây nên
HÐH phản ứng. Tình trạng này xuất hiện sau khi
ăn khoảng 2 giờ.
Nhịn đói lâu cũng gây HÐH.
4. Tiêm glucagon (thuốc làm tăng đường huyết)
có nguy hiểm cho bệnh nhân không? Glucagon không bao giờ gây
tai biến cho bệnh nhân, ngay cả khi họ đã có
mức đường máu gần bình thường.
5. Hôn mê hạ đường huyết ở người
ÐTÐ sẽ hồi phục sau bao lâu? Nếu được
điều trị đúng cách, bệnh nhân sẽ ra
khỏi hôn mê sau khoảng 10 phút. Ðường máu sẽ
trở về bình thường sau 30 phút hoặc 1 giờ
sau điều trị.
6. Sau khi tiêm glucagon, bệnh nhân HÐH có phải ăn
uống gì thêm không? Khi tiêm Glucagon, đường
huyết sẽ tăng vì dự trữ glucose ở gan đã
được giải phóng để đi vào máu. Nhưng
lượng glucose cũng không có nhiều nên chỉ đủ
làm cho bệnh nhân hồi tỉnh được trong vài
phút, bởi vậy để duy trì kết quả lâu dài,
vẫn cần phải cho bệnh nhân ăn thêm đường.
7. Nếu không xử trí HÐH sẽ gây hậu quả gì?
Nếu HÐH vừa phải, cơ thể sẽ nhanh chóng
sản xuất ra glucose. Nếu HÐH nặng thì thời gian
để đường huyết trở về bình thường
sẽ lâu hơn, tuy vậy bệnh nhân vẫn có thể
hồi phục mà không có di chứng gì. Nếu bệnh nhân
bị hôn mê do HÐH, cần phải tiêm glucagon để cho
họ tỉnh lại.
Nguồn : Báo SKDS