Y học cổ truyền: Bệnh sởi  
Phương Mai

Thường vào thời kỳ cuối năm cũ và đầu năm mới trong nhân dân thường hay có bệnh sởi lan tràn. Có những cháu do không được tiêm phòng sởi, bị lây sởi điều trị không kịp thời, có thể để lại những hậu quả như: tiêu chảy kéo dài, viêm phổi, viêm phế quản v.v... bệnh sởi còn là một trong các nguyên nhân gây còi xương, suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi, thậm chí có trường hợp gây ra tử vong. Các bà mẹ nên biết cách đề phòng cho cháu để hạn chế bệnh từ trước.
Cách đề phòng: Tốt nhất cần cho trẻ đi tiêm phòng đầy đủ trong đó có tiêm phòng sởi. Về cuối năm nên mua nhiều cây mùi già có quả già rắn chắc, buộc treo ở đầu nhà, hong gió cho khô giòn sẽ vò lấy hột và lá khô cho vào lọ đậy kín hơi. Ðến thời kỳ hay có bệnh sởi thì lấy một nắm nhỏ hột và lá mùi già cho vào ba gáo nước đun sôi để gần nguội sẽ tắm cho cháu. Cứ cách nửa tháng lại tắm một lần. Cách này có thể đề phòng được bệnh sởi phát sinh, lại sạch và thơm. Nếu cẩn thận hơn thì quần áo của các cháu cũng thỉnh thoảng cho vào nồi nước mùi già để đun sôi càng tốt.
Khi đương có bệnh sởi lan tràn thì các bà mẹ nên cho các cháu cách xa nơi đang có nguồn bệnh. Những người nhà thường gần gũi nhau, cha cháu có việc cần phải đến nơi có bệnh sởi, thì khi vừa về tới nhà phải thay giặt quần áo bằng nước sôi và tắm rửa sạch sẽ rồi hãy tiếp xúc với cháu. Gia đình nào đông các cháu, mà lỡ có một cháu bị lên sởi thì phải ở riêng, không cho nằm chung, chăn màn giường, chiếu phải giặt sạch.
Cách điều trị:
Ðương mùa sởi, nếu cháu nào đã có vẻ kém vui đùa, không chịu chơi như mọi ngày thì các bà mẹ nên lưu ý theo dõi ngay xem có phải bị lên sởi hay không. Nếu thấy trán ấm ấm lại có mụn lờ mờ ở dưới da (da mắt, da trán) dái tai hơi man mát, đó là dấu hiệu sắp mọc sởi. Lúc này nên kiêng nước tránh gió và ủ cho ấm. Ðồng thời tìm những thứ dưới đây:
Bài 1: Hạt và lá tía tô 30g, sắn dây 25g, kinh giới 20g, mạch môn 20g, cam thảo 5g. Tất cả sấy khô, tán bột mịn đóng gói 3g.
Cách dùng: Trẻ em dưới 1 tuổi uống ngày 2 gói, 3 tuổi uống ngày 4 gói, 5 tuổi uống ngày 6 gói: Hãm thuốc với nước sôi lọc trong hoặc uống cả bã. Thuốc chỉ dùng trong ngày, chỉ uống giai đoạn đầu khi sởi đã mọc đều hoặc trẻ bị tiêu chảy không nên uống.
Bài 2: Củ sắn dây một miếng to bằng hai bao diêm (gọt vỏ thái mỏng). Cánh bèo cái lấy độ năm cây (vặt bỏ rễ). Kinh giới 10 ngọn (khô hoặc tươi, nếu có hoa càng tốt). Cả ba thứ trên cho vào với nửa bát nước, đun sôi kỹ, gạn ra còn âm ấm cho uống rồi đắp chăn cho kín gió. Ðây là liều lượng thuốc của các cháu từ 1-3 tuổi. Nếu cháu lớn hơn thì tăng số lượng lên gấp hai; Nếu cháu dưới 1 tuổi thì chỉ cho uống một nửa số lượng trên. Mỗi ngày sắc một thang cho uống. Uống hai ngày liền là sởi mọc ra đều thì thôi.
Còn cách khác: Lấy năm, sáu cái lá hoa nhài, hoặc lấy một cái nấm hương, cho vào một chén nước, đun sôi kỹ, để gần nguội cho uống.
Trong khi mới lên sởi một hai ngày đầu, nếu cháu có tiêu chảy mỗi ngày ba, bốn lần cũng không ngại, khi sởi mọc sẽ trở lại bình thường. Sởi mọc được hai, ba ngày mà các cháu ho nhiều, có khi ho khản cả tiếng thì nên lấy độ mười cái lá dấp (lá diếp cá) hoặc độ hai mươi cái lá cúc mốc, rửa sạch bằng nước muối, giã nhừ, vắt lấy nước cốt đó cho cháu uống từng thìa nhỏ, uống dần dần.
Những cháu có mụn sởi lờ mờ đã hai ba ngày không mọc ra được rõ, nên lấy một nắm lá mùi già, đổ vào với hai bát nước đun sôi kỹ, để cho âm ấm, rồi lấy khăn mặt sạch thấm nước đó lau cho cháu từ đầu đến chân. Khi đã lau xong rồi sẽ mặc quần áo và đắp chăn ủ cho ấm. Hoặc lấy một nắm mùi già với một chén rượu đun sôi để nguội rồi phun từ cổ đến chân và lưng bụng (tránh đầu, mặt). Phun xong ủ ấm cho ra mồ hôi. Tiếp đó sẽ cho uống những vị thuốc đã ghi ở trên. Chỉ nên uống độ hai, ba thang. Thấy sởi đã mọc được rồi thì thôi.
Sau ba, bốn ngày sởi đã bay thì nên cho ăn các thứ dễ tiêu như: cháo đường, canh rau ngót nấu cá trê, hoặc cá rô. Không nên cho ăn nhiều thịt. Nếu có cho ăn thịt chỉ nên cho ăn thịt nạc, không nên cho ăn quá no.
Khi sởi đã bay rồi chỉ cần nấu nước lá thơm như các thứ lá sả, lá kinh giới, lá mùi già để lau cho sạch, không cần phải xông.
Sau khi sởi đã bay rồi mà sinh ra kiết lỵ, phân có mũi nhầy hoặc có dính máu thì nên cho ăn trứng gà với lá mơ thái nhỏ hấp cơm hoặc lấy một chén nước chè tươi rất đặc, hòa vào một thìa đường đỏ cho uống. Nên kiêng ăn mỡ, thịt. Nếu cháu đã lớn có thể luộc rau sam non cho ăn, nước rau sam cho uống thay nước thường.

Phương Mai