Một số lưu ư khi sắc thuốc
Nên dùng nước sạch để sắc thuốc. Lượng nước
cho vào tùy thuộc theo thang thuốc thuộc loại to hay nhỏ. Nguyên tắc chung là đổ
ngập dược liệu 2 đốt ngón tay; những lần sắc sau cho ít nước hơn so với lần
trước.
Theo Đông y, thuốc có công hiệu hay không một phần là do cách sắc. Danh y Hải
Thượng Lăn Ông hướng dẫn cách sắc thuốc như sau: Cho thuốc vào nồi đất, dùng
giấy bịt kín miệng, thuốc một lạng th́ dùng nước tám lạng, để nhỏ lửa, lấy 4
phần nước. Thuốc trị bệnh phải sắc to lửa, lấy 8 phần. Dùng giấy lọc cho trong
nước thuốc rồi mới uống; nếu để đục, sức thuốc không lưu hành. Với thuốc bổ, có
thể tập trung bă thuốc của vài thang lại nấu lên mà uống thay nước...".
Xét dưới góc độ khoa học, sắc thuốc là quá tŕnh thủy phân chiết xuất hoạt chất
dưới tác dụng của nhiệt độ. Để nâng cao hiệu quả sử dụng và tác dụng của thuốc,
cần lưu ư một số vấn đề sau:
1. Ấm sắc: Nên dùng nồi đất, không dùng nồi sắt, đồng, nhôm... Nguyên do
là dược liệu chứa rất nhiều tanin; nếu dùng ấm bằng kim loại, trong quá tŕnh
sắc thuốc, tanin sẽ kết hợp với kim loại tạo thành tanat sắt, tanat đồng, tanat
nhôm..., làm biến đổi chất thuốc. Ngoài ra, việc dùng nồi nhôm để sắc các thang
thuốc có các vị chua (như ngũ vị tử, sơn tra...) sẽ khiến nồng độ nhôm trong
thuốc tăng cao, ảnh hưởng đến sức khỏe.
Ngày nay có nhiều loại ấm sắc thuốc dùng điện của Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung
Quốc. Có thể sử dụng các loại ấm trên, nhưng tốt nhất vẫn là nồi đất, ấm đất...
2. Cách sắc: Trước khi sắc, nên ngâm thuốc vào nước ấm hoặc nước lă ít
nhất 30-60 phút. Việc này khiến thuốc có chất lượng tốt hơn, lại rút ngắn được
thời gian sắc.
Nếu là thuốc bổ, nên sắc 3-4 lần, dùng lửa nhỏ, sắc lâu (mỗi lần 60-90 phút).
Nếu là thuốc phát tán, công hạ, nên sắc 2-3 lần, dùng lửa to, sắc nhanh khoảng
10-30 phút.
Các vị thuốc khác nhau có các cách sắc riêng: Thuốc khoáng vật cần được sắc
trước; các thuốc có tinh dầu như gừng, bạc hà... chỉ nên cho vào sau khi thuốc
đă sắc gần xong. Đối với ngũ vị tử, trước khi sắc phải đập giập nhân. Một số
thuốc quư (như nhân sâm, sừng tê giác) cần được sắc riêng rồi mới hợp với nước
thuốc. Đối với các loại cao thuốc, a giao và mật ong, chỉ ḥa vào nước thuốc khi
đă sắc xong, uống khi c̣n nóng.
Tốt nhất là bệnh nhân nên hỏi kỹ lương y bốc thuốc cho ḿnh cách sắc cho từng
thang cụ thể.
(Ngày: 17-06-2003 - Theo Theo SK&ĐS