C�C BỘ PHẬN CỦA CH� D�NG TRONG Y HỌC CỔ TRUYỀN
T�c giả : Lương y NGUYỄN HỮU HIỆP

 Ch� l� động vật c� xương sống, thuộc lớp th�, c� nhiều lợi �ch n�n được nhiều người nu�i. B�i viết n�y chủ yếu n�u t�c dụng c�c bộ phận của ch� được d�ng trong y học cổ truyền nhằm g�p phần chăm s�c, bảo vệ sức khỏe con người.

NHỮNG BỘ PHẬN CỦA CH� D�NG TRONG Y HỌC

Ch� c� t�n khoa học l� Canis familiaris L, thuộc họ ch� Canidae. Một số bộ phận của ch� được d�ng l�m thuốc trong Y học cổ truyền như: Thịt ch� gọi l� cẩu nhục hay khuyển nhục; Dương vật v� tinh ho�n ch� gọi l� cẩu thận; Sỏi trong dạ d�y ch� gọi l� cẩu bảo, v� rất �t khi gặp n�n Đ�ng y gọi thế, c� � rằng đ� l� vật qu� của con ch�.

Ngo�i ra, người ta c�n d�ng xương ch�, bao tử ch� (ch� con c�n ở trong bụng mẹ) để l�m thuốc�

C�NG DỤNG

Thịt ch�: Trong Nam dược thần hiệu, Tuệ Tĩnh viết �khuyển nhục vị chua, mặn, t�nh n�ng, kh�ng độc, tr�ng dương �ch thận, bổ lao thương, ấm bụng, cố tinh tủy�. Hải Thượng L�n �ng cũng ghi: �Cẩu nhục tục gọi l� thịt ch�, kh�ng độc, ấm nhiều, vị chua mặn, tr�ng dương �ch thận, thương h�n bổ, ấm vị, khỏe lưng, tinh tủy mạnh�. C� s�ch n�i �Cẩu bao tử rất bổ cho n�o tủy con người�.

Thận ch�: Tốt nhất l� thận của ch� v�ng. Theo y văn cổ, thận ch� c� vị mặn, t�nh nhiệt, c� t�c dụng tr�ng dương, �ch tinh, d�ng chữa thận dương suy nhược, liệt dương, di tinh, lưng gối mỏi đau. Đ�ng y c�n d�ng dương vật v� tinh ho�n của ch� biển một c�ch phổ biến v� gọi l� hải cẩu thận.

Về hải cẩu thận, c�c s�ch ghi như sau:

Bản thảo cương mục viết: �Hải cẩu thận tr�ng nguy�n dương bổ tinh tủy, cổ tinh�.

Hải dược bản thảo viết: �Hải cẩu thận trị dương yếu�.

H�a tễ cục phương viết: �Oa nạp tề (tức hải cẩu thận) chế th�nh bột, vi�n chủ trị hư tổn�.

Hải cẩu thận l� vị thuốc đại nhiệt, chứng �m hư hỏa vượng, thanh ni�n kh� lực sung thịnh cấm d�ng (Bản thảo cương mục).

Ch� �: Những người sau đ�y kh�ng được ăn thịt ch�: Người sốt do nhiệt, người mới khỏi bệnh v� chứng sốt r�t, thương h�n mới khỏi, chứng đau bụng ti�u chảy. Trong nh� c� trẻ bị bệnh sởi, kể cả khi mới hết sởi cũng kh�ng ăn thịt ch�.

MỘT SỐ B�I THUỐC C� CHỨA C�C VẬT PHẨM TỪ CON CH�

1. Xương đầu ch�, sao tồn t�nh, t�n bột mịn, uống mỗi lần 6-10g. C�ng dụng: Trị bệnh mộng tinh.

2. Cẩu đầu tỵ cốt (xương đầu mũi ch�) lượng t�y �. Sao v�ng, t�n mịn, uống ng�y 2 lần, mỗi lần 10-20g. Uống liền trong nửa th�ng. C�ng dụng: Trị di tinh, mộng tinh.

3. Khiếm thực 20g, kim anh tử 10g, cẩu thận 30g, c� thể th�m lượng nhỏ thịt ch� (cẩu nhục). C�c thứ y ph�p b�o chế: Kim anh cần sạch l�ng, khiếm thực sao v�ng, cẩu thận, cẩu nhục rửa sạch, th�i miếng cho v�o xoong nấu kỹ, ăn cả nước lẫn c�i (trừ b� kim anh). C�ng dụng: Trị di tinh v� n�ng cao sức khỏe.

4. Đu�i tắc k�, cẩu thận, đảng s�m, đương quy, kỷ tử, sơn th� nhục, thỏ ty tử, đồng lượng 100g, mạch m�n 30g. T�n bột, l�m vi�n mỗi lần d�ng 10-20g, ng�y 2 lần. Hoặc đem ng�m rượu, mỗi ng�y d�ng 2 lần mỗi lần 20ml. D�ng trong 10-15 ng�y. C�ng dụng: Trị thận suy hư, dương sự yếu. T�c dụng cả lưỡng bổ kh� huyết.

5. B�i thuốc gi�p bổ thận tr�ng dương
Cẩu thận 2 quả, kỷ tử 20g, đảng s�m 20g, ho�i sơn 20g, t�o t�u 4 quả, đỗ trọng 10g. Nếu được thận ch� đen tuyền l� tốt nhất. Chưng c�ch thủy ăn. Ăn liền 3-4 lần trong th�ng.

6. Cẩu thận tửu

Thận ch� đen 2 quả, dương vật v� tinh ho�n ch� đen 1 bộ, l�m sạch, sấy kh�. Đại nguy�n thục 200g, đảng s�m 100g, khởi tử 100g, nhục thung dung 50g, ba k�ch thi�n 50-100g, ti�n linh tỳ 30g, đỗ trọng 100g, đại t�o 50g, b�t gi�c hồi hương 10g, trần b� 10g, quế nhục 10g, cẩu t�ch 30g, h� thủ � 50g, rượu trắng ngon 5 l�t.

Ng�m b�ch nhật, sau đ� hạ thổ 7-10 ng�y. Khi uống cho th�m độ 200-300g đường ph�n pha với 1 l�t nước nguội trộn v�o uống. Ng�y d�ng 3 lần, mỗi lần 1 ly nhỏ 25ml

C�ng dụng: Bổ thận tr�ng dương, gi�p dương sự mạnh l�n, c�c chứng đau mỏi lưng gối đều trị được.

Ngo�i c�c b�i thuốc hữu �ch tr�n, người ta c�n d�ng xương ch� phối hợp với c�c vị thuốc kh�c chữa bệnh trĩ, bệnh lo�ng xương thể tỳ thận dương hư� C� thể n�i c�c bộ phận của ch� cho ta nhiều hữu �ch trong điều trị bệnh v� tăng cường sức khỏe.