Thiên
ba mươi: DƯƠNG MINH MẠCH GIẢI
Hoàng
Đế hỏi:
Túc
Dương minh mạch mắc bệnh, ghét người
với lửa, nghe tiếng gỗ thời giật mình
sợ hãi... Chuông trống không sợ, mà lại sợ
tiếng gỗ, là vì sao? [1]
Kỳ
Bá thưa rằng:
Dương
minh tức là Vị mạch. Vị thuộc thổ, nghe
tiếng gỗ thời sợ hãi đó là vì thổ ghét
mộc [2].
Sao
lại ghét lửa? [3]
Dương
minh chủ về nhục, mạch của nóù huyết khí
đều thịnh, tà khí phạm vào thời nhiệt,
nhiệt quá nên ghét lửa [4].
Sao
lại ghét người? [5]
Dương
minh quyết thời suyễn mà uất, vì uất nên ghét
người [6].
Hoặc
có người suyễn mà chết, lại có người
suyễn mà sống, là vì sao? [7].
Quyết
nghịch, chứng liền với Tàng thời chết,
liền với Kinh thời chết (Mạch của Thái âm,
vòng quanh Vị, Lạc của Dương minh thông với
Tâm. Như nhiệt tà quyết nghịch ở trên,
phạm vào kinh mạch của Tâm, Phế, gây nên chứng
suyễn, uất thời sống; nếu phạm thẳng vào
Tâm, Phế thời chết) [8].
Hoàng
Đế hỏi:
Có
chứng bệnh nặng, cởi bỏ áo mà chạy, trèo
lên nơi cao mà hát, hoặc có khi không ăn tới vài ngày,
lại trèo qua tường, leo lên nóùc nhà. Những nơi
leo trèo đó, đều không phải những nơi lúc vô
bệnh có thể lên được. Thế mà giờ
ốm, lại lên được, là vì sao? [9]
Kỳ
Bá thưa rằng:
Tứ
chi là cái gốc của mọi dương khí. Dương
khí thịnh thời tứ chi “thực”, vì “thực nên
mới lên được nơi cao” [10].
Cởi
bỏ áo là vì sao? [11]
Nhiệt
quá ở mình, nên cởi bỏ áo để chạy [12].
Nóùi
càn chửi bậy, không kể gì thân sơ, là vì sao? [13]
Vì
dương thịnh nên sinh ra nóùi bậy chửi càn, không
kể thân sơ, mà không muốn ăn, vì không muốn
ăn nên chạy càn (1) [14].
黄帝问曰:足阳明之脉病,恶人与火,闻木音则惕然而惊,钟鼓不为动,闻木音而惊,何也?愿闻其故。岐伯对曰:阳明者胃脉也,胃者,土也,故闻木音而惊者,土恶木也。帝曰:善。其恶火何也?岐伯曰:阳明主肉,其脉血气盛,邪客之则热,热甚则恶火。
帝曰:其恶人何也?岐伯曰:阳明厥则喘而惋,惋则恶人。帝曰:或喘而死者,或喘而生者,何也?岐伯曰:厥逆连藏则死,连经则生。
帝曰:善。病甚则弃衣而走,登高而歌,或至不食数日,逾垣上屋,所上之处,皆非其素所能也,病反能者何也?岐伯曰:四支者,诸阳之本也,阳盛则四支实,实则能登高也。
帝曰:其弃衣而走者,何也?岐伯曰:热盛于身,故弃衣欲走也。帝曰:其妄言骂詈,不避亲疏而歌者,何也?岐伯曰:阳盛则使人妄言骂詈不避亲疏,而不欲食,不欲食,故妄走也。