Thiên
hai mươi bốn: HUYẾT KHI H̀NH CHÍ
Cái
số thường ở con người. Kinh Thái dương
thường nhiều huyết, ít khí, kinh Thiếu dương
thường ít huyết, nhiều khí, kinh Dương minh
thường nhiều khí, nhiều huyết, kinh Thiếu âm
thường ít huyết, nhiều khí, kinh quết âm thường
nhiều huyết, ít khí, kinh Thái âm thường ít
huyết, nhiều khí [1].
Túc
Thái dương với Thiếu âm làm biểu lư. Thiếu
dương với quyết âm làm biểu lư, Dương
minh với Thái âm làm biểu, lư... Đó là những kinh
thuộc về Thu [2].
Thủ
Thái dương với Thiếu âm làm biểu lư, Thiếu
dương với Tâm chủ (tức bào lạc) làm
biểu lư, Dương minh với Thái âm làm biểu lư
(1). Đó là những kinh thuộc về Thu [3].
Muốn
biết huyệt Phế du, lấy một cái dây, đo
từ đầu vú bên nóï sang đầu vú bên kia
rồi gấp đôi lại, lại lấy một đoạn
dây khác, cắt bằng cái dây gập đôi nóï. Tức
là có 3 đoạn bằng nhau. Rồi đem ra sau lưng,
để một đều vào giữa xương Đại
trùy (tức huyệt Bạch lao, một cục xương
nóái liền với cổ), buông đầu kia xuống
dọc đường xương sống, c̣n hai đầu
kia chia chẽ ra hai bên. (Đầu dây nóï cách đầu
dây kia 3 tấc, tức từ đường xương
sống ra đến đầu dây kia, mỗi bên một
tấc 5 phân). Tại nơi đầu hai dây hai bên đó,
là huyệt Phế du. Cứ để in đầu day
giữa thế, quặt xuống do một lần nữa,
chỗ chỉ của hai đầu dây hai bên sẽ là Tâm
du lại đo xuống lần nữa, tại hai đầu
dây hai bên, bên tả là Can du, bên hữu là Tỳ du,
lại đo quặt xuống một lần nữa,
tại hai đầu dây hai bên là Thận du. Đó là du
huyệt của 5 Tàng, muốn dùng phương pháp
“cứu, thích” phải theo phương pháp đo thế
[4].
H́nh
vui, chí khổ, bệnh đó sinh ra bởi mạch, nên dùng
Cứu, thích để điều trị [5].
H́nh
vui, chí vui, bệnh đó sinh ra bởi nhục, nên dùng Châm,
thạch để điều trị [6].
H́nh
khổ, chí vui, bệnh đó sinh ra bởi Cân, nên dùng phép
úy (chườm) dẫn để điều trị [7].
H́nh
khổ, chí khổ, bệnh đó sinh ra bởi cuống
họng, nên dùng thứ thuốc có vị ngọt để
điều trị [8].
9)
Thường bị kinh khủng, kinh lạc không thông,
bệnh đó sinh ra bởi “bất nhân” (da thịt tê
dại không biết ǵ), nên dùng phép nặn, bóp và rượu
thuốc để điều trị [9].
10)
Thích ở huyệt kinh Dương minh, cho tiết bớt
khí huyết, thích ở huyết kinh Thái dương, cho
tiết bớt huyết, không nên để cho tiết khí,
thích ở huyệt kinh Thái âm cho tiết bớt khí, không
nên để cho tiết huyết, thích ở huyệt kinh
Thiếu âm cho tiết bớt khí, không nên để cho
tiết huyết, thích ở huyệt kinh quyết âm cho
tiết bớt huyết, không nên để cho tiết khí
[10].
夫人之常数,太阳常多血少气,少阳常少血多气,阳明常多气多血,少阴常少血多气,厥阴常多血少气,太阴常多气少血,此天之常数。足太阳与少阴为表里,少阳与厥阴为表里,阳明与太阴为表里,是为足阴阳也。手太阳与少阴为表里,少阳与心主为表里,阳明与太阴为表里,是为手之阴阳也。今知手足阴阳所苦,凡治病必先去其血,乃去其所苦,伺之所欲,然后写有余,补不足。
欲知背俞,先度其两乳间,中折之,更以他草度去半已,即以两隅相拄也,乃举以度其背,令其一隅居上,齐脊大柱,两隅在下,当其下隅者,肺之俞也。复下一度,心之俞也。复下一度,左角肝之俞也,右角脾之俞也。复下一度,肾之俞也。是谓五藏之俞,灸刺之度也。
形乐志苦,病生于脉,治之以灸刺。形乐志乐,病生于肉,治之以针石。形苦志乐,病生于筋,治之以熨引。形苦志苦,病生于咽嗌,治之以百药。形数惊恐,经络不通,病生于不仁,治之以按摩醪药。是谓五形志也。
刺阳明出血气,刺太阳,出血恶气,刺少阳,出气恶血,刺太阴,出气恶血,刺少阴,出气恶血,刺厥阴,出血恶气也。